Thursday, December 17, 2009

ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာကစားပြဲမ်ား (အပိုင္း - ၄)

ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ Economic Liberalization လုပ္ရာမွ ေပၚထြက္လာတတ္ေသာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား

Free Trade ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဘာဂေဗဒသီအိုရီတြင္ အေျခခံ proposition တခုရွိပါသည္။ ယင္းမွာ အေျခအေန အတိုင္းအတာ တခုတြင္ Free Trade သည္ တိုင္းျပည္အတြက္ အက်ိဳးရွိေစသည္ မွန္ေသာ္လည္း Free Trade ျဖစ္ေအာင္ ညွိယူေနဆဲကာလမ်ားတြင္ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုထဲမွ အခ်ိဳ႕က႑မ်ား က်ဆင္းျပီး၊ အခ်ိဳ႕က႑မ်ား တိုးတက္တတ္သည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ပညာရွင္မ်ားက ဤသည္ကို sunrise sector မ်ားႏွင့္ sunset sector မ်ားဟူ၍ ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္ၾကသည္။ ကုန္သြယ္မွဳတံခါးမ်ား ဖြင့္လိုက္ခ်ိန္တြင္ ျပည္တြင္း ထုတ္လုပ္သူမ်ားသည္ ကမၻာတ၀ွမ္းတြင္ ရွိေနေသာ နည္းပညာအေျပာင္းအလဲ၊ စားသံုးသူလိုအင္ႏွင့္ အစိုးရမူ၀ါဒမ်ားကို ဘြားခနဲ ရင္ဆိုင္ေတြ႕လိုက္ရတတ္ ေလ့ရွိသည္။ အဆိုပါ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ တိုင္းျပည္၏ ထုတ္လုပ္မွဳအေပၚသို႕ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္မွဳ မ်ား ရွိလာတတ္ပါသည္။

ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရး၏ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳမ်ားႏွင့္ အညီ ေလ့က်င့္ သင္ၾကားေရး စီမံခ်က္မ်ား၊ အလုပ္လက္မဲ့ ကူညီေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ား ရွိတတ္ပါသည္။ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ဖူးေသာ ဥပမာကဲ့သို႕ပင္ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရးတြင္ ယွဥ္ျပိဳင္မွဳအားေကာင္းလာေစရန္ လယ္သမားမ်ားအား ေထာက္ပံ့ေၾကးေငြ ေပးအပ္ျခင္းမ်ား၊ လုပ္ငန္းရွင္မ်ားအား ပံ့ပိုးကူညီေပးျခင္းမ်ား တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ရွိေပသည္။ Free Trade ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားလာေသာ sunset sectors မ်ားမွ အလုပ္သမားမ်ားကိုလည္း အျခားသင့္ေလ်ာ္ရာ က႑မ်ားတြင္ ျပန္လည္ေလ့က်င့္ေပးေသာ အစီအစဥ္မ်ား ရွိေလသည္။ သို႕ရာတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ အလုပ္လက္မဲ့ေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ျပိဳင္ဆိုင္မွဳေၾကာင့္ ေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းသြားေသာ စီးပြားေရးက႑မ်ားမွ လုပ္သားမ်ားအား အျခား က႑မ်ားတြင္ ျပန္လည္ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးျခင္း အစီအစဥ္မ်ား နည္းပါးေလသည္။

ဥပမာ- ဥေရာပသမဂၢတြင္ စက္ရံု၊ အလုပ္ရံုမ်ား ရပ္တန္႕သြားျခင္းေၾကာင့္ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာမ်ား ၾကီးထြားလာေသာ ေနရာေဒသမ်ားအတြက္ structural funds မ်ား ခ်မွတ္ေပးေသာ မူ၀ါဒမ်ား ရွိေလသည္။ အဆိုပါ မူ၀ါဒမ်ားကို ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ က်င့္သံုးရန္ကား မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ ၄င္းအျပင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ safety net ဟုေခၚေသာ အမ်ိဳးသား က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ၊ သက္ၾကီးရြယ္အို ပင္စင္၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါး မိသားစုမ်ားအား ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မွဳ စသည္မ်ား နည္းပါးသည္ျဖစ္ရာ economic liberalization ႏွင့္အတူ ယွဥ္တြဲအသံုးျပဳရမည့္ လူမွဳအသံုးစရိတ္ (Social Spending) တြင္ အားနည္းခ်က္ ရွိျခင္းေၾကာင့္ လူမွဳေရးဆိုင္ရာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား (Social consequences) မ်ား ထြက္ေပၚလာတတ္ေလသည္။

ဟားဗတ္တကၠသိုလ္မွ စီးပြားေရးပညာရွင္ Dani Rodrik က ဒုတိယကမၻာစစ္အျပီးကာလက ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားသည္ economic liberalization, trade liberalization မူ၀ါဒမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရာတြင္ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားမွ လူမွဳအသံုးစရိတ္မ်ားကိုပါ ဖူဖူလံုလံု အသံုးျပဳခဲ့ေၾကာင္း ေလ့လာေဖာ္ျပခဲ့ပါသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ လူမွဳအသံုးစရိတ္ သံုးစြဲေရးတြင္ အခက္အခဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေနတတ္သည္။ အခက္အခဲတမ်ိဳးမွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနေသာ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားသည္ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး အသံုးစရိတ္မ်ားထက္ စစ္အသံုးစရိတ္မ်ားကို ပိုမိုသံုးစြဲျခင္း ရွိေနပါက မည္သို႕ေသာ economic liberalization မူ၀ါဒမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနေစကာမူ တိုင္းျပည္စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး အက်ပ္အတည္း ျပႆနာမ်ား မလြဲမေသြ ျဖစ္ပြားေနမည္သာ ျဖစ္သည္။

အျခားအခက္အခဲ တမ်ိဳးမွာကား သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားသည္း ႏိုင္ငံျခား ေထာက္ပံ့မွဳေပၚတြင္ မွီခိုေသာ စီးပြားေရးမူ၀ါဒမ်ား က်င့္သံုးရျခင္းမွ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ေသာ အခက္အခဲတရပ္ျဖစ္သည္။ ျပည္ပ ေထာက္ပံ့မွဳမ်ားအေပၚတြင္ မွီခိုသည့္ (aid dependency model) ၏ ဆိုးက်ိဳးတရပ္တြင္ အလွဴရွင္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ အစိုးရအသံုးစရိတ္ကို ေလွ်ာ့ခ်ခိုင္းျခင္း ျပႆနာရွိတတ္သည္။ စစ္အသံုးစရိတ္ၾကီးမားေသာ အစိုးရမ်ား၊ လာဘ္စားမွဳမ်ားကို တိုက္ဖ်က္သည့္ အစီအစဥ္မ်ားအတြက္ ေကာင္းမြန္ေသာ္လည္း အမွန္တကယ္ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမွဳေရးႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ တိုက္ဖ်က္ေရးအစီအစဥ္မ်ားတြင္ အစိုးရအသံုးစရိတ္မ်ားျပားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားကိုမူ တိုက္ရိုက္ထိခိုက္မွဳ ရွိလာတတ္ျပန္သည္။

မည္သို႕ဆိုေစ အဆိုပါ အခက္အခဲမ်ား ျဖစ္ပြားေနခ်ိန္တြင္ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး အက်ပ္အတည္း ျပႆနာမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳႏွင့္ အစြန္းေရာက္မွဳမ်ားကို ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ျပီး ဦးေႏွာက္ယိုစီးမွဳျပႆနာမ်ားကိုလည္း ေပၚထြက္ေစႏိုင္သည္။ တျပိဳင္နက္တည္းတြင္ ျပည္ပမွ ၀င္ေရာက္လာေသာ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းၾကီးမ်ားမွ ျပည္တြင္းေစ်းကြက္ကို ခ်ဳပ္ကိုင္၍ ျပည္တြင္းထုတ္လုပ္သူမ်ားကို အစားထိုးမွဳမ်ားလည္း ေပၚထြက္လာမည္ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံတကာစံခ်ိန္ စံညႊန္းမ်ား

ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးမွ ခ်မွတ္ထားေသာ အခ်ိဳ႕စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကလည္း ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္မွဳ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္မွဳမ်ားကို အႏုတ္လကၡဏာ သက္ေရာက္မွဳ ရွိေနျပန္သည္။ လယ္ယာပို႕ကုန္မ်ားတင္ပို႕ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကုန္ပစၥည္းတင္သြင္းေသာ ႏိုင္ငံမ်ားမွ သတ္မွတ္ထားသည့္ Sanitary and phytosanitary (SPS) စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကို ျပည့္မီွရမည္ ျဖစ္ေပသည္။ အဆိုပါ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားမွ ႏိုင္ငံတကာထုတ္ကုန္ အဆင့္အတန္း ျမင့္မားေရးကို ရည္ရြယ္ျခင္းေၾကာင့္ ေကာင္းက်ိဳးကို ဦးတည္ေစသည္ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ မိမိႏိုင္ငံတြင္းမွ ထုတ္လုပ္မွဳမ်ားကို ျမွင့္တင္ရန္ ရည္ရြယ္ျပီး အထက္ပါ စံညြန္းမ်ားကို အသံုးျပဳ၍ ပို႕ကုန္တင္သြင္းမွဳကို တားျမစ္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားလည္း ရွိေလသည္။

ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား သတ္မွတ္ျခင္းသည္ လူ႕စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး၊ က႑အလိုက္ က်ြမ္းက်င္ေသာ ပညာရွင္မ်ား ရွိေနသည့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အခက္အခဲ မရွိေသာ္လည္း လူ႕စြမ္းအား အရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွးေကြးေနေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အခက္အခဲ၊ အတားအဆီးမ်ား ျဖစ္လာတတ္ပါသည္။ ဥပမာ- ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား ျပည့္မွီရန္ ၾကိဳးပမ္းရမည့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ tariff ႏွင့္ permissible countervailing duties မ်ား တြက္ခ်က္ျခင္းတြင္ က်ြမ္းက်င္ရန္ လိုအပ္သည္။ မူပိုင္ခြင့္မ်ား၊ က်န္းမာသန္႕ရွင္းမွဳမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ စံခ်ိန္ စံညႊန္းမ်ား ျပည့္မွီေစရန္အတြက္ က်ြမ္းက်င္သည့္ စစ္ေဆးေရး၀န္ထမ္းမ်ား ခန္႕အပ္ထားရွိရမည္။ ယင္းသို႕ေသာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားအတြက္ institutional development အတိုင္းအတာတခုအထိ လိုအပ္သည္ျဖစ္ရာ ကနဦးအစမွ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ ၾကီးစြာေသာ အသံုးစရိတ္မ်ား ေပၚထြက္လာပါေတာ့သည္။

စီးပြားေရးပညာရွင္ Finger ႏွင့္ Schuler တို႕က အဆိုပါ အသံုးစရိတ္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ႏွိဳင္းယွဥ္တြက္ခ်က္ေလ့လာၾကည့္ရာတြင္ စံခ်ိန္စံညႊန္းဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ သံုးခုျဖစ္ေသာ customs valuation, Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS) ႏွင့္ Sanitary and phytosanitary (SPS) measures တို႕အတြက္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံခ်င္းစီအလိုက္ ကုန္က်စရိတ္မွာ ေဒၚလာ သန္း (၁၅၀) ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါသည္။ ယင္းပမာဏမွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံအမ်ားစု၏ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ဘတ္ဂ်က္ပမာဏ ထက္ ပိုမိုျမင့္မားပါသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ အခ်ိဳ႕ေသာ ပညာရွင္မ်ားက ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ အရွိန္အ၀ါကို အသံုးျပဳ၍ ယင္းတို႕တြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးျဖစ္ေသာ institutions မ်ားႏွင့္ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကို ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအား အတင္းအၾကပ္ ဖိအားေပး သံုးစြဲေစေသာေၾကာင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲတိုင္းျပည္မ်ား၏ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳကို ေႏွာင့္ေႏွးေစသည္ဟု ေ၀ဖန္ေျပာဆိုၾကပါသည္။

နိဂံုး

မည္သို႕ဆိုေစ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး ဆက္ႏြယ္မွဳမ်ားသည္ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ေပၚတြင္ မ်ားစြာ မူတည္ပါသည္။ ယင္းသို႕ေသာ အေျခအေနတြင္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရး အဖြဲ႕ၾကီးမွ ျပဳလုပ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနေသာ negotiated rule-making စနစ္သည္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ား၏ အမွန္တကယ္လိုအပ္ေနေသာ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး လိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီမွဳ မရွိ ျဖစ္ေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။ သို႕ျဖစ္ရာ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာ ကစားပြဲမ်ား သည္ကား စဥ္ဆက္မျပတ္ ဆက္လက္ရွိေနဦးမည္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါသည္။

ခင္မမမ်ိဳး (၁၇၊ ၁၂၊ ၂၀၀၉)

ရည္ညႊန္းကိုးကားစာရင္း

Bhattacharjea, A. (2004) 'Developing Countries in the world trade regimes' in Mackintosh (eds.) Making the International: Economic Interdependence and Political Order, London, Pluto Press,

Chang, H. (2002) Kicking Away the Ladder: Development Strategy in Historical Perspective, London, Anthem Press

Das, B. (1998) WTO Agreements: Deficiencies, Imbalances and Required Changes, London, Zed Books

Finger, J. & Schuler, P. (2000) 'Implementation of the WTO Commitments: the development challenge in Hokeman, B, English, P. and Matto, A. (eds) Development, Trade and WTO: A Handbook, Washington DC, World Bank

Oxfam (2002) Rigged Rules and Double Standards: Trade, Globalization and the Fight against Poverty, London, Oxfam

Rodrik, D. (2001) The Global Governance of Trade as if Development really mattered, New York, UNDP

Monday, November 9, 2009

ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အက်ိဳးေက်းဇူးကို ဖန္တီးေပးႏိုင္သည့္ ေခတ္မွီသယံဇာတ အင္အားစုမ်ား (အပိုင္း-၂)



ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အက်ိဳးေက်းဇူး (Competitive Advantage) ကို ရရွိေစရန္ ေခတ္မီသယံဇာတမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံရာတြင္ အေျခခံႏွင့္ အဆင့္ျမင့္ ပညာမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံျခင္း (Investing in basic and higher institutions)၊ စြမ္းရည္ ဗဟုသူတမ်ား တိုးတက္လာေစျခင္း (Improving in general skill and knowledge)၊ သုေတသနႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား (Stimulating R & D at higher institutions) တို႔အား ျပဳလုပ္ေပးျခင္းျဖင့္ ရရွိႏိုင္ေစသည္။


အေျခခံသဘာ၀အင္အားစုမ်ား (Basic Factors) ေကာင္းမြန္မႈသည္ ကနဦး အက်ိဳးေက်းဇူး (Initial Advantages) ကိုသာ ဖန္တီးေပးႏိုင္သည္။ ထို Basic Factory မ်ား မရွိလွ်င္လည္း သြင္းကုန္မ်ားအျဖစ္ တင္သြင္းၾကျခင္းျဖင့္ ရရွိႏို္င္ေပသည္။ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အက်ိဳးေက်းဇူးကို တြန္းအားေပးသည့္ အဓိက ေအာင္ျမင္မႈမ်ား ကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းေပးႏိုင္မည့္ အင္အားစုမွာ ေခတ္မွီသယံဇာတအင္အားစုမ်ား (Advanced Factors) မ်ားပင္ ျဖစ္သည္။


သို႔ျဖစ္ရာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အေျခခံသဘာ၀အင္အားစု (Basic Factors) မ်ား ျပည့္စံုစြာ မရွိပါက ၎ႏိုင္ငံသည္ မည္ကဲ့သို႔ ျပဳလုပ္သင့္သနည္း။ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အေျခခံသဘာ၀အင္အားစုမ်ား မရွိပါက Advanced Factors မ်ားတြင္ တုိးခ်ဲ႕ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံရန္ ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံသည္ Natural Resources တြင္ ရွားပါးၿပီး ဧရိယာက်ဥ္းေျမာင္းေသာ ႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္ေသာ္လည္း Advanced Factors မ်ားျဖစ္ေသာ Engineering, Entrepreneurship, Skilled Labors မ်ားရရွိေအာင္ ဖန္တီးထားသျဖင့္ ထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ေအာင္ျမင္ မႈမ်ား အျမဲရရွိခဲ့သည္။


ႏိုင္ငံမ်ားသည္ မိမိႏုိင္ငံအတြက္ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အားေကာင္းေသာ၊ စဥ္ဆက္မျပတ္္ျဖစ္ေသာ၊ တိုးတက္ျမန္ဆန္ေသာ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံု ျဖစ္ေပၚေစရန္ အေျခအေနမ်ားကို ရယူဖန္တီးရေပမည္။ နည္းပညာသည္ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုႀကီး ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္ေပၚေစရန္ အေရးႀကီးဆံုး ဇစ္ျမစ္ထဲတြင္ ပါ၀င္သည္။ သိပၸံႏွင့္ နည္းပညာ စြမ္းရည္ (Capacity for Science and Technology) သည္ တီထြင္မႈ အားေကာင္းေသာ၊ ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို တိုးတက္လက္ခံႏို္္င္ေသာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ား လက္ထဲသို႔ ေရာက္ရွိေစရန္ လိုအပ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈႏွင့္ သုေတသနလုပ္ငန္းမ်ား (Research and Development) ကို ျပဳလုပ္ေနေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား (Institutions) မ်ားႏွင့္ လက္ေတြ႔နယ္ပယ္မွ ထုတ္လုပ္မႈ လုပ္ငန္းမ်ားၾကား ဆက္စပ္မႈအားေကာင္းေစရန္ ဆက္စပ္မႈအား ျမွင့္တင္ေပးျခင္း (Linkage Promotion) ျပဳလုပ္ေပးရေပမည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ သုေတသနျပဳလုပ္ေနသည့္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ လက္ေတြ႔အသံုးခ် ထုတ္လုပ္မႈ ျပဳလုပ္ေနသည့္ လုပ္ငန္းမ်ားၾကား ဆက္စပ္မႈ အားနည္းေနသည့္အျပင္ သုေတသန အသံုးစရိတ္ (Research and Development Expenditure) လည္း သံုးစြဲႏိုင္မႈ အားနည္းျခင္း၊ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို ျဖန္႔ျဖဴးမႈ အားနည္းျခင္း၊ မူပိုင္ခြင့္ဥပေဒမ်ား အားနည္းျခင္း၊ အလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးပြဲမ်ား၊ သင္တန္းမ်ားေပးမႈမ်ား အားနည္းျခင္းတို႔ကို ေတြ႔ရွိရေပသည္။


ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ သိပၸံႏွင့္ နည္းပညာတီထြင္ျခင္း တိုးတက္မႈကို တိုင္းတာႏို္င္ေသာ ညႊန္ကိန္းမ်ားထဲတြင္ သုေတသန အသံုးစရိတ္လည္း ပါ၀င္သည္။ သုေတသန အသံုးစရိတ္အတြက္ ရင္းႏွီးမႈမ်ားေလေလ၊ မိမိႏို္င္ငံ၊ မိမိကုမၸဏီ၏ တီထြင္မႈ အတိုင္းအတာမွာ မ်ားျပားေလေလပင္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ခိုင္မာေသာ သိပၸံ ႏွင့္ နည္းပညာ အေျခခံႏွင့္ ဥစၥာဓနကို ဖန္တီးေပးႏိုင္ေသာ နည္းပညာ တီထြင္ျခင္း (Wealth Creating Technological Innovations) ႏွင့္အတူ အသံုးခ်မႈ (Application) တို႔ကိုပါ တြဲဖက္အသံုးျပဳႏိုင္ေလေလ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ ပတ္၀န္းက်င္ (Competitive International Environment )၌ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ေသာ စီးပြားေရး တိုးတက္မႈ (Essential to Economic Growth) ကို ေဖာ္ေဆာင္ႏို္င္မႈ ေ၀းေလေလပင္ျဖစ္သည္။


ယခုအခါ အသိပညာ၊ ဗဟုသုတ၊ ပညာတို႔ကို အေျခခံေသာ စီးပြားေရး အေဆာက္အအံု (Knowledge Based Economy) ျဖစ္ၿပီး သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္ (Natural Resource)၊ အေျခခံက်ေသာ သမ႐ိုးက် ထုတ္လုပ္မႈ (Primary Processing and manufacturing) မ်ိဳးျဖင့္ ရပ္တည္၍ မရေတာ့ေပ။ ထိေရာက္ေသာ ထုတ္လုပ္မႈမ်ား (Effective Production) ႏွင့္အတူ အသိပညာ၊ ဗဟုသုတ၊ ပညာတို႔ကို အေျခခံေသာ ေခတ္မွီနည္းပညာာ (Advanced Technology)၊ ေစ်းကြက္ ရွာေဖြမႈ (Marketing)၊ ေရာင္းခ်မႈ (Sales)၊ ၀န္ေဆာင္မႈ (Services) ႏွင့္ ျဖန္႔ျဖဴးမႈ (Distribution) မ်ား ရရွိမည္ ျဖစ္သည္။


စီးပြားေရး လုပ္ငန္းစု အဆင့္ဆင့္တြင္ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈသည္ အေရးပါလွ်က္ရွိၿပီး ေစ်းေပါလွ်က္ရွိၿပီး ေစ်းေပါေသာ ကုန္ၾကမ္းႏွင့္ လုပ္အား ရႏိုင္မႈ၊ နည္းပညာရႏိုင္မႈ၊ ေစ်းကြက္ရႏိုင္မႈ တို႔သည္ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈကို တြန္းအားေပးေသာ အရာမ်ား ျဖစ္ခဲ့ေသာ္လည္း ပညာေခတ္ (Knowledge Era) တြင္ တြန္းအားေပးႏို္င္ေသာ တြန္းအားစုအသစ္ (New Drivers for Competitiveness) အျဖစ္ ၀ယ္ယူသူမ်ားကို တန္ဖိုးထားျခင္း (Customer Value) ကို ေတြ႔ရွိရေပမည္။ ၀ယ္သူမ်ားကို တန္ဖိုးထားျခင္းတြင္ ဒီဇိုင္းႏွင့္ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ ပိုင္ဆို္င္မႈ (Ownership of Designs and Brands)၊ ေစ်းကြက္ ရွာေဖြမႈ စြမ္းရည္ (the excellence of marketing skills) ႏွင့္ ၀ယ္သူမ်ား၏ လိုအင္ဆႏၵကို ခ်ဥ္းကပ္မႈ (Focus on Customer Demands) တို႔ ပါ၀င္ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ပံုစံက်နေသာ ထုတ္လုပ္မႈ ျဖစ္စဥ္ (Smart Production Process) သည္ အလြန္အေရးပါလာခဲ့သည္။ နည္းပညာ စီမံခန္႔ခြဲမႈ (Management for Technology)၊ တီထြင္မႈ (Innovation) ႏွင့္ သတင္းအခ်က္အလက္ (Information) တို႔မွာ ၂၁ရာစု၏ အဓိက လိုအပ္ခ်က္မ်ား ျဖစ္လာခဲ့သည္။


ထို႔ေၾကာင့္ စီးပြားေရး တိုးတက္မႈႏွင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ ရရွိေရးတို႔သည္ အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္လွ်က္ရွိၿပီး ပညာဗဟုသုတ၊ နည္းပညာ လြဲေျပာင္းေရး (Generation and Transfer of Knowledge and Technology) တို႔အေပၚတြင္ မူတည္လွ်က္ရွိသည္။ ပညာဗဟုသုတႏွင့္ နည္းပညာမ်ားျမွင့္တင္ျခင္း၊ စဥ္ဆက္မျပတ္တီထြင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ႏို္င္ျခင္း (Sustained Innovation) တို႔သည္ စက္မႈႏွင့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ ျပႆနာမ်ားကို ေအာင္ျမင္ ေက်ာ္လႊားေစႏိုင္ၿပီး ႏို္င္ငံ၏ စီးပြားေရး တိုးတက္မႈကို အေထာက္အကူ ျပဳႏို္င္ေပသည္။

ၿပိဳင္ဆိုင္မႈအက်ိဳးေက်းဇူးကို ဖန္တီးေပးႏိုင္သည့္ ေခတ္မွီသယံဇာတ အင္အားစုမ်ား - အပိုင္း ၁


၂၀ ရာစု ကုန္ခါနီးအခ်ိန္မွ စတင္၍ ကမၻာ့စီးပြားေရး အေဆာက္အအံုအတြင္း တြင္ အေျပာင္းအလဲမ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့သည္။ ကုန္စည္ႏွင့္ ၀န္ေဆာင္မႈ၊ ဘ႑ာေငြ စီးဆင္းမႈ၊ အရင္းအႏွီး ႏွင့္ နည္းပညာမ်ား စသည္တို႔သည္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွ တစ္ႏိုင္ငံသို႕ အလြယ္တကူ ၀င္ထြက္သြားလာႏိုင္ၾကသည္ႏွင့္အမွ် ယေန႔ကမၻာ ေပၚတြင္ လြန္ခဲ့ေသာ ဆယ္စုႏွစ္အနည္းငယ္မွ စ၍ ႏႈိင္းယွဥ္အက်ိဳးေက်းဇူး မ်ား (Comparative Advantage)ကို မွီခို အားကိုး၍ မရေတာ့ဘဲ ကမၻာ့ ေစ်းကြက္တြင္ အၿပိဳင္အဆိုင္ ေစ်းကြက္ရွာေဖြမႈမွ တဆင့္ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အက်ိဳးေက်းဇူး (Competitive Advantages) ကို ရရွိေအာင္ ဖန္တီးလွ်က္ ္ရွိသည္။


ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ (Competitiveness) ဆိုသည့္ ေ၀ါဟာရကို စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား၊ စီးပြားေရးဘာသာ ရပ္နယ္ပယ္၊ ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္မ်ားတြင္ အသံုးမ်ားလာ သည္ကို ေတြ႔ရွိရသည္။ စီးပြားေရး႐ွဳေထာင့္အရ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ (Competitiveness) ဆိုသည္မွာ အျမတ္၊ ေစ်းႏႈန္း၊ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈတို႔၏ ျပန္ရခ်က္၊ ထုတ္ကုန္အရည္အေသြး စသည္တို႔၏ ရလဒ္မ်ား ေၾကာင့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းနယ္ပယ္အတြင္းမွာ ဆက္လက္ရွင္သန္ ရပ္တည္ေနႏိုင္ၿပီး အသစ္အသစ္ေသာ ေစ်းကြက္မ်ားအထိ တိုးခ်ဲ႕ႏိုင္ေသာ လုပ္ငန္း၏ စြမ္းရည္ကို ေခၚဆိုသည္။

ႏိုင္ငံ၏ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ (National Competitiveness) ဆိုသည္မွာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေစ်းကြက္မ်ားတြင္ မိမိႏိုင္ငံထုတ္ကုန္စည္ႏွင့္ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ားကို ကမၻာ့ေစ်းကြက္တြင္ ဖန္တီးထုတ္လုပ္၊ ျဖန္႔ျဖဴး၊ ေရာင္း၀ယ္ႏိုင္ ေသာ ႏိုင္ငံတစ္ခု၏ စြမ္းရည္ပင္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတစ္ခု၏ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈကို အရွင္းဆံုးဖြင့္ဆိုရလွ်င္ ကမၻာ့ေစ်းကြက္တြင္ ဆက္လက္ရွင္သန္ရပ္တည္ႏိုင္စြမ္းရွိေသာ လုပ္ငန္း၏ စြမ္းရည္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။


ႏိုင္ငံတစ္ခု၏ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ တိုးတက္ေစရန္ အဓိကက်ေသာ အင္အားစုမ်ားမွာ -

Ø သဘာ၀သယံဇာတအင္အားစု (Factor Endowment)

Ø ျပည္တြင္း၀ယ္လိုအား အေျခအေန (Demand Condition)

Ø ၎လုပ္ငန္းႏွင့္ ဆက္စပ္ပတ္သက္လွ်က္ရွိေသာ၊ အေထာက္အပံ့ ျပဳလွ်က္ရွိေသာ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား ( Related and Supporting Industries)

Ø လုပ္ငန္းစု၏ မဟာဗ်ဴဟာ၊ လုပ္ငန္းပံုသ႑ာန္ ႏွင့္ လုပ္ငန္းၿပိဳင္ဆိုင္မႈ (Firm Strategy၊ Structure and Rivalry) တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။


ဤအင္အားစုမ်ား အားေကာင္းေလ ႏိုင္ငံ၏ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အင္အားေကာင္းေလ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ဤအင္အားစုမ်ားသည္ လုပ္ငန္း၏ အတြင္းအင္အားစုမ်ား (Internal Factors) မ်ားျဖစ္ၿပီး အခြင့္အလမ္း (Chance) ႏွင့္ အစိုးရ၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈႏွင့္ မူ၀ါဒ (Government Control and Policy) ကဲ့သို႔ေသာ လုပ္ငန္း၏ ျပင္ပမွ ထိေရာက္ေစေသာ အင္အားစုမ်ား (External Factors) မ်ားလည္း ရွိသည္။


ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားတြင္ မိမိႏိုင္ငံထုတ္ပစၥည္းမ်ား၊ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ားကို ကမၻာ့ေစ်းကြက္အတြင္း ရွယ္ယာ အၿပိဳင္အဆိုင္ရယူႏိုင္ရန္ တီထြင္မႈမ်ား (Innovation) ဆက္တိုက္လိုအပ္လာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အက်ိဳးေက်းဇူးကို ရရွိခံစားႏိုင္ရန္၊ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အက်ိဳးေက်းဇူးသည္ မည္သည့္အေၾကာင္းအရာမ်ားေပၚ မူတည္ေနသနည္း၊ မည္သို႔စီမံခန္႔ခြဲလွ်င္ ရႏိုင္မည္နည္း ဆိုသည္ကို ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား အၿပိဳင္အဆိုင္ ေလ့လာ သံုးသပ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္လာခဲ့သည္။ အာရွႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ေသာ စကၤာပူႏွင့္ ေဟာင္ေကာင္တို႔သည္လည္း အေမရိကန္ ႏွင့္ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ ကြာဟခ်က္ (Competitiveness Gap) က်ဥ္းေျမာင္း လာခဲ့သည္။


ကမၻာ့စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုတြင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား၊ ကုမပဏီမ်ားသည္ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အက်ိဳးေက်းဇူးကို ရရွိႏိုင္ရန္ အတြက္ အၿပိဳင္အဆိုင္ရွာေဖြၾကသည္။ ထိုသို႔ ရွာေဖြၾကရာတြင္ -

Ø ကုန္ၾကမ္းဇစ္ျမစ္ကို ေသခ်ာစြာ ထိန္းသိမ္းျခင္း (Maintaining a Secure Source of Materials)

Ø ထုတ္လုပ္မႈ အေျခအေနအား ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ ရွိေအာင္ ထိန္းသိမ္းျခင္း (Maintaining a Competitive Manufacturing Position)

Ø ေစ်းကြက္ခ်ဲ႕ထြင္ျခင္းကို ျဖစ္ထြန္းေစရန္ ၀ယ္ယူသူမ်ားအၾကား ၀န္ေဆာင္မႈ (Customer Service) ႏွင့္ ေစ်းႏႈန္းအားျဖင့္ ေလ်ာ့ခ် ေရာင္းခ်ျခင္း (Lower Price) ဟူ၍ ေစ်းႏႈန္းအရ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ (Price Competition) ႏွင့္ ေစ်းႏႈန္းအရ မဟုတ္ေသာ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ (Non- Competitive Competition) ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္သည္။


ဤေနရာတြင္ ေစ်းႏႈန္းအရ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈဆိုသည္မွာ ေစ်းႏႈန္းကို အၿပိဳင္အဆိုင္ ေလ်ာ့ခ်ျခင္းအားျဖင့္ ေရာင္းအား ျမွင့္တင္ျခင္းျဖစ္ၿပီး ေစ်းႏႈန္းအရ မဟုတ္ေသာ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ ဆိုသည္မွာ ထုတ္ကုန္အရည္အေသြးကို ျမွင့္တင္ျခင္း (Promotion of Quality Product) ၊ ထုတ္ကုန္ဒီဇိုင္းအသစ္မ်ား တီထြင္ျခင္း (Innovation of new design products)၊ ၀န္ေဆာင္မႈေပးျခင္း (Services)၊ ေၾကာ္ျငာျခင္း (Advertising) တို႔ပင္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံမ်ား၊ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားအဖို႔ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အက်ိဳးေက်းဇူးဟု ေခၚ၍ ထိုစိန္ေခၚမ်ားကိုု ရင္ဆိုင္ႏိုင္ရန္ အသင့္ျဖစ္ၿပီလားဟု (Are you up for the challenges?) ဟူ၍ စဥ္းစားစရာပင္ ျဖစ္ေပသည္။


သဘာ၀သယံဇာတအင္အားစုကို Heckscher-Ohlin သီအုိရီအရ အေျခခံသဘာ၀အင္အားစု (Basic factors) ႏွင့္ ေခတ္မွီ သယံဇာတအင္အားစု (Advanced Factors) ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္သည္။ အေျခခံ သဘာ၀အင္အားစု (Basic Factors) တြင္ သဘာ၀သယံဇာတ (Natural Resources)၊ ရာသီဥတု (Climate)၊ ေနရာ (Location) တို႔ပါ၀င္သည္။ ေခတ္မွီသယံဇာတအင္အားစု (Advanced Factors) တြင္ ဆက္သြယ္ေရး (Communication)၊ ကၽြမ္းက်င္လုပ္သား (Skilled Labor)၊ နည္းပညယ (Technology) တို႔ ပါ၀င္သည္။


ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ အက်ိဳးေက်းဇူး (Competitiveness Advantages) ကိုရရွိေစရန္ ေခတ္မွီသယံဇာတ အင္အားစုမ်ားက ပိုမိုအေရးပါေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ ေခတ္မီသယံဇာတ အင္အားစုမ်ားသည္ လူမ်ား၊ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းစုမ်ားႏွင့္ အစိုးရတို႔မွ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံျခင္းအားျဖင့္ ရရွိလာႏိုင္ေစေသာ ရလဒ္မ်ားပင္ ျဖစ္သည္။

Wednesday, September 30, 2009

Wow ..... Challenging!

Wow.....Challenging!

We like entrepreneurs!

Entrepreneurs like challenging!

Challenging gives a lot of uncertainties!

If Uncertainties can turn to Opportunities or Threats,You can choose
Opportunities to result! That's SUCCESS!

We don't even content
SUCCESS!

To become Sustainable growth to ensure END!


Flying^A^

Sunday, September 27, 2009

က်ပ္ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴ၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ

လာမယ့္ ေအာက္တိုဘာလ၊ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ က်ပ္ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴေတြကို စတင္သံုးစြဲေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီက်ပ္ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴေတြ ထုတ္ေ၀လိုက္တာဟာ တနည္းဆိုရင္ အာဏာရွင္လက္ထက္မွာ ျမန္မာ့စီးပြားေရးစနစ္ ဘယ္ေလာက္ထိ ကေမာက္ကမျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာကို ညြန္းဆိုတဲ့ သက္ေသတမ်ိဳးပါပဲ။ ဒီက်ပ္ငါးေထာင္တန္ေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ေငြေၾကးလည္ပတ္သံုးစြဲမွဳ (circular flow) မွာ ပမာဏၾကီးမားတဲ့ ေငြေၾကးေတြ သံုးစြဲလာရမွဳနဲ႕ အဆမတန္ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳေတြ ျဖစ္ေနျခင္းရဲ႕ ျပယုဂ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေငြေၾကးလည္ပတ္သံုးစြဲမွဳ ပမာဏ မ်ားျပားလာျခင္း


ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ money supply ကို မူ၀ါဒခ်မွတ္သူ၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားက ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ instrument potency ၾကီးမားပါတယ္။ ဗဟိုဘဏ္ရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ နည္းပါးမွဳေၾကာင့္ ဒီလို instrument potency ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မယ့္ အေျခအေနမရွိပါဘူး။ ရလာဒ္ကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရဟာ ေငြေၾကးရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀မွဳေတြကို အေၾကာင္းျပခ်က္ အမ်ိဳးမ်ိဳး အသံုးျပဳျပီး အထိန္းအခ်ဳပ္မရွိ ျပဳလုပ္ေတာ့တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ေခတ္မီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေသာ တပ္မေတာ္တရပ္ ေပၚထြက္လာေရးဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႕ စစ္အသံုးစရိတ္အတြက္ ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀တဲ့ ေငြေၾကးပမာဏေတြက အရမ္းၾကီးမားပါတယ္။


အဲဒီအခါက်ေတာ့ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ လည္ပတ္သံုးစြဲေနတဲ့ ေငြေၾကးပမာဏက မ်ားျပားလာပါတယ္။ သာမန္ေစ်း၀ယ္ထြက္မွုေတြမွာေတာင္ ပိုက္ဆံအိတ္အၾကီး ကိုင္သြားရတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ေနတယ္။ စားေသာက္ဆိုင္ေတြမွာ ေငြရွင္းရင္ ေငြစကၠဴတထပ္ၾကီး ရွင္းၾကရတယ္။ စိန္အေရာင္းအ၀ယ္၊ ကားအေရာင္းအ၀ယ္၊ အိမ္အေရာင္းအ၀ယ္ ေငြေပးေခ်မွဳေတြမွာဆိုရင္ လူျမင္သူျမင္ မေကာင္းေအာင္ ေငြစကၠဴအုပ္ေတြ အျပည့္သိပ္ထားတဲ့ ဆာလာအိတ္ၾကီးေတြနဲ႕ သြားၾကရတယ္။ ဘဏ္ေတြမွာ ေငြသြင္း၊ ေငြထုတ္ရင္ ဘဏ္၀န္ထမ္းေတြက ဒီေငြထုပ္ၾကီးေတြကို ထမ္းၾကရတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးေတြအတြက္ ျပည္တြင္းမွာ ဆိုရင္ တန္ဖိုးျမင့္မားတဲ့ ေငြစကၠဴေတြကို ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္လာၾကတယ္။ ကနဦးမွာ ငါးရာတန္ ေငြစကၠဴေတြထြက္လာတယ္။ တေထာင္တန္ ေငြစကၠဴေတြ ထြက္လာတယ္။ အခုေနာက္ဆံုးက်ေတာ့ ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴေတြ ထြက္လာတယ္။


ဒီလို ပမာဏျမင့္မားတဲ့ ေငြစကၠဴေတြ ထြက္လာရတာဟာ စီးပြားေရး တိုးတက္လာတာမဟုတ္ဘူး။ ခ်ြတ္ခ်ံဳက် ပ်က္ယြင္းလာတာပဲ ျဖစ္တယ္။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ ဒီေငြစကၠဴေတြဟာ တန္ဖိုးၾကီးသလို ထင္ရေပမယ့္ ဒီေငြပမာဏေတြရဲ႕ မူလတန္ဖိုးကေတာ့ တက္မလာလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္တုန္းက မုန္႕ဟင္းခါးတပြဲရဲ႕ တန္ဖိုးဟာ ႏွစ္က်ပ္ ဆိုပါစို႕။ အခုအခ်ိန္မွာ မုန္႕ဟင္းခါးတပြဲရဲ႕ တန္ဖိုးဟာ တေထာင္ျဖစ္ေနတယ္ဆိုရင္ ေစ်းႏွဳန္းဟာ ငါးရာ တက္သြားျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ယေန႕ေခတ္ ေငြငါးေထာင္က်ပ္တန္ရဲ႕ တန္ဖိုးဟာ ဟိုလြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္က ေငြတဆယ္တန္ တရြက္ရဲ႕ တန္ဖိုးအတိုင္းပဲ ရွိတယ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။


ေနာက္တခ်က္က ေငြေၾကးသံုးစြဲႏိုင္မွဳ အေျခအေနနဲ႕ ဆက္စပ္ပါတယ္။ ပမာဏၾကီးမားတဲ့ ေငြေၾကးေတြ ထြက္ေပၚလာတာဟာ ျပည္သူေတြရဲ႕ ေငြသံုးစြဲႏိုင္မွဳ ပမာဏ မ်ားျပားလာတာ မဟုတ္ပါဘူး။ တလကို ၀င္ေငြ ငါးေသာင္း ရွိသူတေယာက္ဟာ သူ႕ရဲ႕ ၀င္ေငြအေနနဲ႕ တေထာင္တန္ အရြက္ငါးဆယ္ ရခဲ့မယ္ဆိုရင္ အခုငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴသစ္ေတြ ထြက္ေပၚလာမွဳမွာ ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴ ဆယ္ရြက္ ရရွိလာတာပဲ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ေငြေၾကးသံုးစြဲႏိုင္မွဳ အေျခအေနကေတာ့ ပိုျပီးေတာင္ ေလ်ာ့နည္းသြားႏိုင္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ပမာဏျမင့္မားတဲ့ ေငြစကၠဴသစ္ေတြ ထြက္ေပၚလာခ်ိန္တိုင္းမွာ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းေတြ ျမင့္တက္လာတတ္လို႕ပါပဲ။ ဒီလိုေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ ျပည္သူေတြရဲ႕ ေငြသံုးစြဲႏိုင္မွဳ ေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။ ၾကီးမားလွတဲ့ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းေတြကို ကာမိဖို႕ လုပ္ၾကရင္း လုပ္ခေတြ ျမင့္တက္လာျပန္တယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ေငြေၾကးရိုက္ႏွက္ထုတ္လုပ္မွဳ၊ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းၾကီးမားမွဳ၊ လစာတိုးျမင့္မွဳ၊ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းၾကီးမားမွဳ၊ ေငြေၾကးရိုက္ႏွက္ထုတ္လုပ္မွဳေတြဟာ ေၾကာင္လိမ္ေလွကား သဖြယ္ တစတစ ျမင့္တက္လာတာပဲ ရွိျပီး ျပန္ဆင္းတယ္ဆိုတာ မရွိေတာ့ပါဘူး။


တခါတရံမွာ အစိုးရက ဒီျပႆနာကို ၀ိသမ စီးပြားေရးသမားေတြလုပ္တာဆိုျပီး ကုန္သည္ေတြကို ဖမ္းတာ၊ ေခၚယူသတိေပးတာေတြ ျပဳလုပ္တတ္ပါေသးတယ္။ ဒီလို ကုန္သည္ၾကီးမ်ားရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္တယ္ဆိုရင္တဲ့ တိက်တဲ့ မူ၀ါဒေတြ ခ်မွတ္ျပီးမွ ျပဳလုပ္လို႕ရပါတယ္။ အာဏာရွင္အသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႕ နီးစပ္တဲ့ ကုန္သည္မ်ားကို မူ၀ါဒတမ်ိဳး၊ နီးစပ္မွဳမရွိတဲ့ ကုန္သည္မ်ားကို မူ၀ါဒ တမ်ိဳး ျပဳလုပ္လို႕ မရပါဘူး။ အဓိက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ စီးပြားေရးယိုယြင္းပ်က္စီးမွဳ၊ ေငြေၾကးစနစ္ ယိုင္နဲ႕မွဳ ျပႆနာကေတာ့ “ေရႊသမင္ ဘယ္ကထြက္၊ မင္းၾကီးတာကထြက္“ ဆိုသလိုပဲ ျပႆနာရဲ႕ အစဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ စီးပြားေရးစီမံခန္႕ခြဲမွဳ ညံ့ဖ်င္းမွဳနဲ႕ တိုင္းျပည္ရဲ႕ money supply ကို ခ်ဳပ္ကိုင္ျပီး ထင္ရာစိုင္းလုပ္ေနတဲ့ instrument potency ျမင့္မားမွဳ၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းျမင့္မားမွဳ စတာေတြေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ပမာဏၾကီးမားတဲ့ ေငြစကၠဴေတြ ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ေနရမွဳဟာ အဆမတန္ၾကီးမားေနတဲ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းရဲ႕ အက်ိဳးဆက္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။


ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ


ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းဆိုတာ ႏွစ္စဥ္တက္လာတဲ့ ေစ်းႏွဳန္းရာခိုင္ႏွုန္းေတြကို တိုင္းတာတဲ့ indicator တခုျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳတဲ့ ေစ်းႏွဳန္းေတြကေတာ့ retail prices ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းဟာ ႏွစ္စဥ္ သံုးဆယ္ရာခိုင္ႏွုန္း၀န္းက်င္မွာ ရွိေၾကာင္း စီးပြားေရး ပညာရွင္မ်ားက တြက္ခ်က္ထားၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံနဲ႕ တႏိုင္ငံရဲ႕ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း အတက္အက်သ႑ာန္ မတူညီေပမယ့္ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံအမ်ားစုရဲ႕ ေငြေၾကး ေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းဟာ ၂ ရာခိုင္ႏွုန္းနဲ႕ ၆ ရာခိုင္ႏွဳန္း အၾကားမွာပဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း ျမင့္တက္လာတာကို ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ နည္းလမ္းေပါင္းမ်ားစြာကိုလဲ ဗဟိုဘဏ္နဲ႕ အစိုးရ မူ၀ါဒျပဳလုပ္သူေတြက အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း ျမင့္မားတာဟာ တိုင္းျပည္စီးပြားေရးကို ထိခိုက္မွဳရွိေၾကာင္း သိရွိနားလည္ၾကလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။


ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွုႏွဳန္း ျမင့္မားတဲ့အခါ income redistributionbalance of paymentsနဲ႕ အရင္းအျမစ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အက်ိဳးဆက္ေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳဟာ ပံုမွန္၀င္ေငြရွိသူမ်ား (ဥပမာ- လခစားလုပ္သားမ်ား) နဲ႕ က်ပန္းလုပ္သားမ်ား၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရဲ႕ ၀င္ေငြေတြကို စီးပြားေရး ေတာင့္တင္းသူမ်ား၊ ပံုမွန္၀င္ေငြမဟုတ္တဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ ရရွိသူမ်ားထံ redistribute လုပ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ပံုမွန္အတိုးႏွဳန္းပဲ ရတဲ့ ဘဏ္ေတြမွာ အပ္ႏွံစုေဆာင္းမွဳေတြထက္ တျခား assets ေတြ (ဥပမာ- အိမ္၊ ျခံေျမ) စတာေတြမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳက အက်ိဳးအျမတ္ ပိုမ်ားပါတယ္။ ဒီေတာ့ အက်ိဳးအျမတ္ နည္းတာေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ယံုၾကည္မွဳနည္းလို႕ပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘဏ္ေတြမွာ ေငြေၾကးအပ္ႏွံမွဳက နည္းပါး လာပါတယ္။ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္မွာ ၃၅ သိန္းတန္ လံုးခ်င္းတိုက္ေလးတခုဟာ အခု ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာ သိန္း သံုးရာ့ ငါးဆယ္၊ ေလးရာ မွာ ျဖစ္ေနပါျပီ။ က်ပ္ ၃၅ သိန္းကို ဘဏ္မွာသာ အပ္ထားခဲ့မယ္ဆိုရင္ ရမယ့္ အတိုးႏွဳန္းက ေငြေဖာင္းပြမွဳရာခိုင္ႏွဳန္းထက္ နည္းေနမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ အရွံဳးေပၚတယ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘဏ္အတိုးႏွဳန္းျမွင့္ျပီး ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳကို ေလ်ာ့က်ေအာင္ လုပ္ဖို႕က အလြန္ပဲ ခက္ခဲေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳဟာ savings ေပၚ အေျခခံတဲ့ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံသူေတြဆီကေန တန္ဖိုးျမင့္တက္မယ့္ assets ေတြမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳေတြဆီကို ခ်မ္းသာၾကြယ္၀မွဳ (wealth) ကို redistribute လုပ္လိုက္တာေၾကာင့္ savings မွာ ေလ်ာ့က်မွဳ ျဖစ္ေစပါတယ္။


ေနာက္ထပ္အက်ိဳးဆက္တခုကေတာ့ မေသခ်ာမေရရာမွဳနဲ႕ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ နည္းပါးျခင္းေတြကို ျဖစ္ေစႏိုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းေတြ ထိုးတက္ေနတဲ့အခါ fluctuations ျဖစ္တာမ်ားပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ စီးပြားေရးအသိုင္းအ၀ိုင္းအတြင္းမွာ မေသခ်ာ၊ မေရရာမွဳေတြ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ စရိတ္ေတြနဲ႕ ၀င္ေငြေတြကို ခန္႕မွန္းဖို႕ ခက္ခဲလာပါတယ္။ ျပည္ပက မွာယူတဲ့ ပစၥည္းေတြဆို ပိုဆိုးပါတယ္။ ျပည္ပကေန အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၂၈၀ တန္ ပစၥည္းတခုကို ေငြလဲႏွဳန္း ၅၀၀ နဲ႕ တြက္ခ်က္ျပီး၊ အျမတ္နဲ႕ ကုန္က်စရိတ္ေတြပါ ထပ္ျဖည့္လိုက္ျပီးေတာ့ ျမန္မာက်ပ္ေငြ တသိန္းခြဲနဲ႕ ေရာင္းခ်ေနတယ္ ဆိုပါစို႕။ ေနာက္ထပ္ ေလးလအၾကာမွာ ပစၥည္းသစ္ေတြ ထပ္မွာေတာ့ ေဒၚလာ ၂၈၀ က ေစ်းမတက္ေပမယ့္ ေငြလဲႏွုန္းက ေျခာက္ရာ ျဖစ္ေနပါျပီ။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးေတြကို စီးပြားေရးသမားေတြ ၾကံဳခဲ့ၾကရပါတယ္။ ေစ်းေတြထပ္တင္ျပန္ေတာ့ ကုန္သည္ေတြ ၀ိသမေလာဘနဲ႕ လုပ္တယ္ဆိုျပီး ေခၚယူျပစ္တင္ၾကိမ္းေမာင္း ခံၾကရျပန္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုျဖစ္ရပ္ေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ စီးပြားေရး စီမံခန္႕ခြဲမွဳ ညံ့ဖ်င္းျပီး၊ ေငြေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းကို စနစ္တက် မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္လို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။


ဒီလို အေျခအေနေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွုမွာ လူေတြရဲ႕ စိတ္ပါ၀င္စားမွု ေလ်ာ့နည္းလာပါေတာ့တယ္။ ျမန္မာလူငယ္ေတြ ျပည္ပအထြက္မ်ားတာ၊ ျပည္ပမွာ ေက်ာင္းသြားတက္ျပီး၊ ျပည္ပႏိုင္ငံေတြဆီမွာ အလုပ္၀င္တာေတြအေပၚမွာ ျပစ္တင္ေ၀ဖန္မွုေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ျပည္ပမွာ ေက်ာင္းတက္တဲ့အခါ ၊ ဥပမာ- အဂၤလန္ကို ေက်ာင္းလာတက္တဲ့အခါမွာ ၃ႏွစ္တာၾကာတဲ့ ဂုဏ္ထူးဘြဲ႕ကို တက္မယ္ဆိုရင္ ေက်ာင္းစရိတ္၊ ေနထိုင္စရိတ္ စသျဖင့္ စုစုေပါင္း စတာလင္ေပါင္ ေျခာက္ေသာင္းခန္႕ ကုန္က်ႏိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာေငြေပါက္ေစ်းနဲ႕ တြက္မယ္ဆိုရင္ ဒီေငြဟာ ေငြက်ပ္သိန္းေပါင္း ကိုးရာ ၀န္းက်င္မွာ ရွိပါတယ္။ ဒီေငြေတြနဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စီးပြားေရး လုပ္မယ္ဆိုရင္ အတိုင္းအတာတခုအထိေတာ့ လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာလူငယ္ေတြ ဘာေၾကာင့္ စီးပြားေရးရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ လမ္းေၾကာင္းကို မေရြးခ်ယ္ၾကပါသလဲ။ အဂၤလန္မွာ ပညာသင္ရမွဆိုတဲ့ စြဲစြဲလန္းလန္း စိတ္မရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ အဂၤလန္က ဘြဲ႕ရျပီးရင္ ဥေရာပမွာ အလုပ္မလုပ္ရင္ေတာင္ အာရွတိုက္ႏိုင္ငံမ်ားမွာ ေသခ်ာေရရာတဲ့ အလုပ္တခုေတာ့ ရမွာပဲဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြနဲ႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘ၀ေနာင္ေရးအတြက္ ပညာေရးမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ျပဳလုပ္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရး ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳကသာ ေရရာေသခ်ာမွဳရွိတယ္ဆိုရင္ ပညာရွင္ပဲ ျဖစ္ခ်င္တယ္ဆိုတဲ့ ေက်ာင္းသားတခ်ိဳ႕ကလြဲျပီး က်န္လူမ်ားကေတာ့ သူမ်ားႏိုင္ငံမွာ ၀န္ထမ္းဘ၀ေနမယ့္အစား ကိုယ့္ေျမ၊ ကိုယ့္ေရမွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ေနသူေတြ ျဖစ္ေနမွာ မလြဲမေသြပါပဲ။ အခုလက္ရွိအေျခအေနမွာေတာ့ ေအာင္ျမင္ေနတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားကိုယ္တိုင္ကိုက သား၊ သမီးေတြ အရြယ္ေရာက္တာနဲ႕ ႏိုင္ငံရပ္ျခားပို႕၊ ပညာသင္ေပးျပီး၊ ျမန္မာျပည္ျပန္မလာဖို႕ ေျပာဆိုေနၾကတဲ့ အေျခအေနေတြ ျဖစ္ကုန္ခဲ့ပါျပီ။ တနည္းဆိုရင္ ႏိုင္ငံေတာ္အတြက္ေတာ့ ဦးေႏွာက္ယိုစီးမွဳ ျပႆနာပါပဲ။ ဒီလိုျဖစ္ရပ္ေတြဟာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳေၾကာင့္ စီးပြားေရးရင္းႏီွးျမွဳပ္ႏွံမွဳအေပၚမွာ ယံုၾကည္မွဳ နည္းရာက ျဖစ္လာခဲ့တဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြပါပဲ။


ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ စီးပြားေရးအခန္းက႑နဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရးမွာ အဓိကက်တဲ့ Balance of payments ကို ပ်က္ယြင္းေစႏိုင္ပါတယ္။ တကယ္လို႕ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း သိပ္ျမင့္ေနမယ္ဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံရဲ႕ ပို႕ကုန္ေတြဟာ ကမၻာ့ေစ်းကြက္မွာ ျပိဳင္ဆိုင္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေန ေလ်ာ့က်ပါတယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ ျပည္ပသြင္းကုန္ေတြဟာ ျပည္တြင္းထုတ္လုပ္တဲ့ ကုန္ပစၥည္းေတြထက္ ပိုျပီး ေစ်းေပါပါတယ္။ ဒီေတာ့ စုစုေပါင္း ပို႕ကုန္ပမာဏေလ်ာ့က်ျပီး သြင္းကုန္ပမာဏ ၾကီးမားပါတယ္။ ဒီအခါမွာ Balance of payments ပ်က္စီးယိုယြင္းသြားႏိုင္ပါတယ္။


ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ အရင္းအျမစ္ေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳရဲ႕ အက်ိဳးဆက္ေတြကို ေျဖရွင္းဖို႕အတြက္ ပိုလွ်ံတဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြကို ထပ္မံ သံုးစြဲၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ မေသခ်ာမေရရာမွဳေတြကို စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္ဖို႕အတြက္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြဟာ စာရင္းကိုင္ေတြ၊ တျခားဘ႑ာေရးက်ြမ္းက်င္သူေတြကို ထပ္မံငွားရမ္းၾကရပါတယ္။ အခုလို ကမၻာ့စီးပြားေရးပ်က္ကပ္မွာ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းၾကီးေတြအားလံုး risk professionals ေတြ ကို အျပိဳင္အဆိုင္၊ အလုအယက္ ခန္႕အပ္တာ၀န္ေပးေနၾကပါတယ္။


ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳအက်ိဳးဆက္ေတြဟာ ေဖာင္းပြမွုႏွဳန္း ဂဏန္း တလံုးတည္း ရွိတဲ့အခါမွာ သိပ္ဆိုးဆိုးရြားရြားမရွိေပမယ့္ ဆယ္ရာခိုင္ႏွဳန္း ေက်ာ္လာျပီဆိုတာနဲ႕ အႏၱရာယ္ၾကီးလာပါျပီ။ ေစ်းကြက္တခုလံုးကို ပ်က္စီးယိုယြင္းႏိုင္စြမ္း ရွိေနလို႕ပါပဲ။ အဲလိုအခ်ိန္မွာ အထက္မွာဆိုခဲ့သလိုပဲ လုပ္ငန္းေတြက အဆမတန္ၾကီးထြားေနတဲ့ စရိတ္ေတြကို ကာမိေအာင္ ေစ်းႏွဳန္းေတြ ျမွင့္မယ္။ လုပ္သားေတြက အဆမတန္ၾကီးမားေနတဲ့ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းေတြ၊ ေနထိုင္မွဳကုန္က်စရိတ္ေတြကို ကာမိေအာင္ လုပ္ခေတြကို ပိုေတာင္းမယ္။ ဒီေတာ့ ေစ်းႏွဳန္းက တက္လိုက္၊ လုပ္ခကတက္လိုက္၊ ေစ်းႏွုန္းက ထပ္တက္လိုက္နဲ႕ ေဘာဂေဗဒအေခၚအားျဖင့္ ever- rising inflationary spiral ဆိုတဲ့ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳက ေၾကာင္လိမ္ေလွကားလို တပတ္ျပီးတပတ္ရစ္ျပီး တက္သြားတဲ့ အေနအထားကို ေရာက္ေတာ့တာပါပဲ။ ဒီလိုဆိုး၀ါးတဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြနဲ႕ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုတခုလံုး ျပိဳလဲမွဳ မျဖစ္ေစဖို႕ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ ျပႆနာကို ေျဖရွင္းႏိုင္မယ့္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။


ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း ထိန္းခ်ဳပ္ ေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒမ်ား


ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း ျမင့္မားလာမွဳကို ထိန္းခ်ဳပ္ေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒေတြအေၾကာင္း မေဖာ္ျပခင္မွာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳကို ျဖစ္ေစတဲ့ ၀ယ္လိုအားဆြဲအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ (Demand-pull inflation) နဲ႕ စရိတ္တြန္းအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ (Cost-push inflation) အမ်ိဳးအစားေတြအေၾကာင္းကို အနည္းငယ္ တင္ျပလိုပါတယ္။ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုထဲက ေစ်းႏွဳန္းေတြကို aggregate demand နဲ႕ aggregate supply တို႕ရဲ႕ ဆက္စပ္မွဳေတြက အဆံုးအျဖတ္ေပးပါတယ္။ aggregate demand ဆိုတာက စားသံုးသူ၊ အစိုးရ၊ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံေနတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားနဲ႕ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားရဲ႕ စုစုေပါင္း သံုးစြဲမွဳေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ ေစ်းႏွဳန္းအမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ လုပ္ငန္းေတြက ဘယ္ေလာက္အေရအတြက္အထိ ထုတ္လုပ္ဖို႕ ဆႏၵရွိလဲ ဆိုတာကိုေတာ့ ေဘာဂေဗဒပညာရွင္ေတြက aggregate supply curve နဲ႕ ညႊန္ျပၾကပါတယ္။ ဒီ curve ႏွစ္ခု ဆံုတဲ့ ဆံုမွတ္ဟာ equilibrium price level ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပိုျပီးရွင္းလင္းေအာင္ ပံုနဲ႕ တြဲျပီး ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

အထက္က ပံုမွာ ေဖာ္ျပထားတာက aggregate demand aggregate supply တို႕ ဆံုတဲ့ ေနရာမွာ ေပၚထြက္လာတဲ့ ေစ်းႏွဳန္းနဲ႕ ထုတ္ကုန္အေနအထားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ၀ယ္လိုအားဆြဲအားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတဲ့ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳဆိုတာက aggregate demand ျမင့္တက္လာျပီး၊ ပံုမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ AD curve ဟာ ညာဘက္ကို ေရြ႕သြားတဲ့ အေျခအေနကို ဆိုလိုတာပါ။

အထက္က ပံုမွာေတြ႕ျမင္ရတဲ့အတိုင္း aggregate demand ျမင့္တက္လာတဲ့အခါမွာ ေစ်းႏွဳန္းလဲ ျမင့္တက္သြားပါတယ္။ ၀ယ္လိုအားဆြဲအားေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳကို ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ စားသံုမွဳျမင့္တက္လာတာ (သို႕မဟုတ္) အစိုးရ အသံုးစရိတ္ျမင့္မားလာတာ (သို႕မဟုတ္) ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳပမာဏ ျမင့္မားလာတာ (သို႕မဟုတ္) ပို႕ကုန္ပမာဏ မ်ားျပားမွဳကေန ၀ယ္လိုအား ျမင့္တက္လာတာ (သို႕မဟုတ္) ဒီအခ်က္ေတြအားလံုးလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။


စရိတ္တြန္းအားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတဲ့ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳမွာက်ေတာ့ aggregate supply curve က ဘယ္ဘက္ကို ေရြ႕လ်ားသြားတဲ့ အေျခအေနကို ဆိုလိုတာပါ။ စရိတ္ေတြၾကီးမားလာတဲ့အခါ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြအေနနဲ႕ ေစ်းႏွဳန္းတက္တာ၊ ထုတ္လုပ္မွဳပမာဏေလွ်ာ့ခ်တာေတြ ျပဳလုပ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေစ်းႏွဳန္းေတြ ျမင့္တက္ျပီး၊ ထုတ္ကုန္ပမာဏေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။

ဒီလို စရိတ္တြန္းအားေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ ျဖစ္လာရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ ကုန္ၾကမ္းတင္သြင္းမွဳ စရိတ္စကေတြ ၾကီးမားလာတာ၊ လုပ္အားခေတြ ျမင့္မားလာတာ၊ အစိုးရရဲ႕ သြယ္၀ိုက္အခြန္အခႏွဳန္းထားေတြ ျမင့္မားလာတာ စတာေတြေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဘာဂေဗဒပညာရွင္မ်ားကေတာ့ လုပ္ခတြန္းအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ၊ အျမတ္တြန္းအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ၊ သြင္းကုန္ေစ်းႏွဳန္းတြန္းအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ၊ အခြန္တြန္းအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ၊ သဘာ၀သယံဇာတပစၥည္းမ်ား ရွားပါးမွဳ စတဲ့ စရိတ္ၾကီးမားလာရျခင္းဆိုင္ရာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ခြဲျခားေဖာ္ျပေလ့ရွိေပမယ့္ ေဘာဂေဗဒ က်မ္းတေစာင္ ေရ႔းသားေနျခင္း မဟုတ္တဲ့အတြက္ အေသးစိတ္ေရးသား ေဖာ္ျပျခင္း မျပဳလိုပါဘူး။ မူ၀ါဒေရးရာမ်ားမွာ demand-side မူ၀ါဒေတြနဲ႕ supply-side မူ၀ါဒမ်ားရွိတဲ့အတြက္ ေဘာဂေဗဒအေျခခံ သေဘာတရားမ်ားကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။


Demand-side မူ၀ါဒေတြမွာ monetary policy နဲ႕ fiscal policy ဆိုျပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ Fiscal policy က အစိုးရအသံုးစရိတ္၊ အခြန္ေကာက္ခံျခင္းေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ aggregate demand ကို အစိုးရအသံုးစရိတ္ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ အခြန္မ်ားတိုးျမွင့္ေကာက္ခံ၍ စားသံုးသူမ်ား၏ ေငြသံုးစြဲႏိုင္စြမ္း ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း စတဲ့ မူ၀ါဒေတြအသံုးျပဳျပီး ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ျပဳလုပ္လို႕ ရပါတယ္။ ဒါကေတာ့ deflationary fiscal policy ျဖစ္ပါတယ္။ တျခားအမ်ိဳးအစားတခုျဖစ္တဲ့ reflationary fiscal policy ကေတာ့ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာနဲ႕ ဆိုင္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီေဆာင္းပါးမွာ မေဖာ္ျပေတာ့ပါဘူး။


ေနာက္တမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ Monetary policy ကေတာ့ ေငြေၾကးရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀သံုးစြဲမွု (money supply) အတိုးႏွဳန္း (interest rate) စတာေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ အစိုးရမွ ေငြေၾကးရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀မွဳေတြ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ အစိုးရမွ ေငြေၾကးရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀မွဳကို အလိုရွိသလိုျပဳလုပ္ေနသည့္ instrument potency ေလ်ာ့နည္းေအာင္ လြတ္လပ္စြာ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ရွိေသာ ဗဟိုဘဏ္ႏွင့္ တင္းၾကပ္ေသာ ဘ႑ာေရးဥပေဒမ်ားျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ အတိုးႏွဳန္းမ်ား ျမွင့္တင္ျခင္း စတဲ့ နည္းလမ္းေတြနဲ႕ aggregate demand ကို ေလ်ာ့က်ေအာင္ ျပဳလုပ္လို႕ရပါတယ္။


Supply-side မူ၀ါဒကက်ေတာ့ စရိတ္စက ၾကီးမားလာမွဳကို ထိန္းခ်ဳပ္တာေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုထိန္းခ်ဳပ္ရာမွာ ေစ်းႏွဳန္းနဲ႕ ၀င္ေငြေတြကို monopoly ျပဳလုပ္မွဳမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း (ဥပမာ- ကုန္သည္ၾကီးမ်ားအသင္းရဲ႕ ေစ်းကြက္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ၾကိဳးပမ္းေသာ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ားကို ကန္႕သတ္သည့္ မူ၀ါဒမ်ားခ်မွတ္ျခင္း၊ လုပ္ခႏွင့္ ေစ်းႏွဳန္းမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ေရး မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ျခင္း၊ ငါးၾကီးမွ ငါးေသးမ်ိဳသည့္ သ႑ာန္ျဖစ္ေသာ လုပ္ငန္းၾကီးမ်ားမွ လုပ္ငန္းငယ္မ်ားကို take-over လုပ္ျခင္းမ်ားကို ကန္႕သတ္ျခင္းစသည္မ်ား) နဲ႕ ထုတ္လုပ္မွဳ တိုးတက္ျမင့္မားေရး မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ျခင္း (ဥပမာ- tax incentives မ်ားေပးျခင္း၊ သုေတသနႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို အားေပးျခင္း၊ ေနာက္ဆံုးေပၚ စက္ပစၥည္းမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမွုပ္ႏွံျခင္းႏွင့္ လုပ္သားမ်ားအားေလ့က်င့္သင္တန္းေပးေရးအစီအစဥ္မ်ားအတြက္ ေထာက္ပံ့ေၾကးေငြမ်ား ေပးျခင္းစသည္မ်ား) ကို ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။


နိဂံုး


နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ အခုလို က်ပ္ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴအသစ္မ်ား ထြက္ေပၚလာတာဟာ တိုင္းျပည္စီးပြားေရးအတြက္ ေကာင္းမြန္တဲ့ လကၡဏာတရပ္ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါဟာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ အက်ိဳးဆက္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ မဆလ၊ န၀တ၊ နအဖစစ္အုပ္စု အဆက္ဆက္ရဲ႕ တိုင္းျပည္စီးပြားေရးစီမံခန္႕ခြဲမွဳ ညံ့ဖ်င္းျခင္းရဲ႕ ရလာဒ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေသနတ္ပစ္တတ္တိုင္း စစ္မတိုက္တတ္ပါဘူး။ စစ္တိုက္တတ္တိုင္းလဲ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး နားမလည္ပါဘူး။ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး နားလည္တိုင္းလဲ မူ၀ါဒတခုခ်င္းစီကို အေသးစိတ္ မေရးဆြဲတတ္ပါဘူး။ မူ၀ါဒေရးဆြဲတတ္တိုင္းလဲ မူ၀ါဒအေကာင္အထည္ မေဖာ္ႏိုင္ပါဘူး။ မူ၀ါဒအေကာင္အထည္ေဖာ္တတ္တိုင္းလဲ တိုင္းျပည္မအုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ပါဘူး။ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္တိုင္းလဲ ေရွ႕တန္းစစ္ေျမျပင္မွာ စစ္မတိုက္ႏိုင္ပါဘူး။ မိသားစုတခုပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ အဖြဲ႕အစည္းတခုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တိုင္းျပည္တခုပဲ ျဖစ္ျဖစ္မွာ လူမွန္၊ ေနရာမွန္ ျဖစ္ဖို႕က အေရးၾကီးဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္၊ ေနာက္လိုက္ အတြဲညီဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလို သဟဇာတ မျဖစ္တဲ့ ဘယ္လို မိသားစုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အဖြဲ႕အစည္းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တိုင္းျပည္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရရွည္မွာ ျပိဳလဲယိုင္နဲ႕မွာ အေသအခ်ာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တိုင္းျပည္စီးပြားေရးကို မိသားစုေကာင္းစားေရး၊ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္း ေကာင္းစားေရး၊ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္းနီးစပ္သူ ေကာင္းစားေရး စတဲ့ ဘက္လိုက္မွဳမ်ား မရွိပဲ မွန္မွန္ကန္ကန္ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္မယ့္ အစိုးရသစ္တရပ္ ေပၚထြက္လာေရးဟာ ျမန္မာ့စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုရဲ႕ အဓိက လိုအပ္ခ်က္ ျဖစ္ေနပါေၾကာင္း ေရးသား တင္ျပအပ္ပါတယ္။


ခင္မမမ်ိဳး (၂၆၊ ၉၊ ၂၀၀၉)


ရည္ညႊန္းကိုးကား-


Colander, D. (1995) 'The stories we tell: A reconsideration of AS/AD analysis', Journal of Economic Perspectives, 9: 169-88


Cukierman, A. (1995) Central Bank Strategy, Credibility and Independence: Theory and Evidence, MOT Press, Cambridge, MA


Evans, M. (2004) Macroeconomics for Managers, Blackwell Publishing, Oxford


Gartber, M. (2003) Macroeconomics, Prentice Hall Europe, Harlow


Romer, D. (2000) 'Keynesian macroeconomics without the LM curve', Journal of Economic Perspectives, 14: 149-69


Sloman, J. (1999) Economics, 3rd edition, Prentice Hall Europe, Harlow


Friday, May 8, 2009

သံစဥ္မဲ့အလကၤာမ်ား: ေကာသလမင္း၏ အိပ္မက္မ်ား

www.21.megumi.comပါ။ အခုမွလာျဖစ္လို႕ ေျပာတာနည္းနည္းေနာက္က်သြားတယ္။ေဆာရီးေနာ္။

စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳ အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

အခုတေလာ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အသံေတြ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ၾကားေနရပါတယ္။ ဖိုရမ္ေတြမွာ၊ မီဒီယာေတြမွာ၊ chat room ေတြမွာ ျငင္းၾက၊ ခုန္ၾက၊ ရန္ျဖစ္ၾက၊ အမုန္းေတြပြားၾက၊ ေဆြးေႏြးတဲ့ အေၾကာင္းအရာနဲ႕ လံုး၀မပတ္သက္ေတာ့တဲ့ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာေတြကို အျမစ္လွန္ တူးေဖာ္ျပီး တေယာက္နဲ႕ တေယာက္တိုက္ခိုက္ၾကနဲ႕ ျဖစ္ေနပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳဆိုတဲ့ သေဘာတရားဟာ ႏိုင္ငံတကာ အဆင့္ကေန တဦးခ်င္း အဆင့္ေတြ အထိ ပတ္သက္ဆက္ႏြယ္ေနသလို၊ ၾကည့္ျမင္တဲ့ ရွဳေထာင့္ေပၚမွာ မူတည္ျပီး အျမင္မ်ိဳးစံု ကြာျခားတာေၾကာင့္ အေျဖမွန္တခုတည္း ရွိမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ အခုဒီေဆာင္းပါးမွာ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳ အေျခခံသေဘာတရားနဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြကို ေရးသားတင္ျပပါမယ္။

စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳဆိုရာ၀ယ္

အိမ္တအိမ္မွာ မိသားစု၀င္တဦးက တဦးခ်င္းကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အမ်ားစုကိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ထိခိုက္ေစတဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ ျပဳလုပ္တဲ့အခါ မိသားစုအၾကီးအကဲကပဲျဖစ္ျဖစ္၊ က်န္တဲ့ မိသားစု၀င္ေတြကပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ဒဏ္ခတ္အေရးယူမွဳ ျပဳလုပ္ပါတယ္။ ဒီလိုပါပဲ။ ရပ္ရြာထဲမွာ ေနထိုင္သူတေယာက္ေယာက္က ရပ္ရြာအက်ိဳးကို ထိခိုက္ေစတဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ရပ္ရြာထဲက ေနထိုင္သူ တေယာက္ေယာက္ကို ထိခိုက္ေစတာပဲျဖစ္ျဖစ္ ျပဳလုပ္လာတဲ့အခါမွာ ဒီရပ္ရြာရဲ႕ တရားဥပေဒအရ အေရးယူေဆာင္ရြက္မွဳဆိုတာ ရွိလာပါတယ္။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ဒါေတြဟာ ေန႕စဥ္နဲ႕အမွ် ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ အရာေတြပါပဲ။

အဲ- ဒီအခါမွာ လူအမ်ားရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္အေနနဲ႕ ထိခိုက္လာျပီ ဆိုတဲ့အခါမွာေကာ ဆိုတဲ့ေမးခြန္းက ေမးစရာျဖစ္လာပါတယ္။ Realism ရွဳေထာင့္အေနနဲ႕ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ အထက္မွာ ဘယ္သူမွ မရွိပါဘူး။ ဒီေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္အေနနဲ႕ လူအမ်ားရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ထိခိုက္မွဳေတြ (ဥပမာ- မိမိႏိုင္ငံတြင္းမွာ မွီတင္းေနထိုင္တဲ့ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လူ႕အခြင့္အေရးေတြကို ပိတ္ပင္ ေစာ္ကားမွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္ျပဳလုပ္တာေတြ၊ ႏိုင္ငံျဖတ္ေက်ာ္ရာဇ၀တ္မွဳေတြကို အားေပးေဆာင္ရြက္တာေတြ၊ လူအမ်ားစု ေသေၾကပ်က္စီးေစႏိုင္မယ့္ လက္နက္ခဲယမ္းထုတ္လုပ္မွဳေတြ) ကို လုပ္ေဆာင္လာတဲ့အခါ ဘယ္သူေတြက အေရးယူမွာလဲ ဆိုတာက စဥ္းစားစရာ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီအတြက္ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြေပၚလာတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒေတြ ေပၚလာတယ္။ ဒီဥပေဒေတြကို တႏိုင္ငံခ်င္းကပဲျဖစ္ျဖစ္၊ စုေပါင္းျပီးပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အသံုးျပဳျပီး တရားဥပေဒ စိုးမိုးဖို႕ ေဆာင္ရြက္လာၾကတယ္။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားရံုးေတြ ေပၚလာတယ္။

လူေတြမွာ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြားအတြက္ ဘက္လိုက္မွဳဆိုတာ ရွိသလို ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ေတြမွာလဲ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား ဘက္လိုက္မွဳဆိုတာေလးေတြ ရွိတာအတြက္ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာတရားဥပေဒေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားရံုးေတြရဲ႕ ထိေရာက္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွဳေတြမွာလဲ အားနည္းခ်က္ေလးေတြကေတာ့ ရွိေနဆဲပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ရပ္ရြာထဲမွာ တရားဥေပေဒ မရွိတာထက္စာရင္၊ ထိေရာက္မွဳနည္းေပမယ့္လဲ ရွိတာက ခံသာသလို၊ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ေတြမွာလဲ အမ်ားျပည္သူရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ထိခိုက္ေစတဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ အစိုးရေတြကို အေရးယူဒဏ္ခတ္မွဳ ရွိတာက ပိုမိုေကာင္းမြန္တာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတခုခ်င္းကပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံအမ်ားစုကပဲျဖစ္ျဖစ္ ျပဳလုပ္တဲ့ unilateral sanction, bilateral sanction, multilateral sanction ေတြ ေပၚေပါက္လာပါေတာ့တယ္။ ဒီလို sanction ေတြ လုပ္ၾကတဲ့အခါမွာ သံတမန္ေရး၊ စီးပြားေရး၊ စစ္ေရး စသျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ သံတမန္ေရးအရ အေရးယူမွဳဆိုတာက သံတမန္ေရးရာ ဆက္ႏြယ္မွဳေတြကို ေလွ်ာ့ခ်တာ၊ ဒါမွမဟုတ္ ဖယ္ရွားပစ္တာျဖစ္ျပီး၊ စစ္ေရးအရ အေရးယူမွဳဆိုတာကေတာ့ စစ္ေရးအရ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳကို ဆိုလိုတာျဖစ္ပါတယ္။ အခုဒီေဆာင္းပါးမွာ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳ (economic sanction) ကို အဓိကထားျပီး ေဖာ္ျပပါမယ္။

စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳဆိုတာကို Routledge ေဘာဂေဗဒ အဘိဓာန္ထဲမွာ ႏိုင္ငံတခုရဲ႕ အေျခခံ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ (သို႕မဟုတ္) ေပၚလစီမ်ားကို ေျပာင္းေစဖို႕အတြက္ အဲဒီႏိုင္ငံအေပၚမွာ အျခားႏိုင္ငံတခုကျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံအမ်ားစုကျဖစ္ေစ ျပဳလုပ္တဲ့ ကုန္သြယ္မွဳအတားအဆီးမ်ားနဲ႕ ကုန္သြယ္မွဳႏွင့္ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ ျပစ္ဒဏ္ခတ္အေရးယူမွဳမ်ားလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ ဆိုထားပါတယ္။ ဒီလိုစီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳကို ႏိုင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒအေနနဲ႕ အသံုးျပဳခဲ့တာ အခုမွ မဟုတ္ပါဘူး။ ဘီစီ 5th century ေလာက္က ေအသင္ႏိုင္ငံရဲ႕ အၾကီးအကဲျဖစ္တဲ့ Pericles က ေအသင္ရဲ႕ ရန္သူျဖစ္တဲ့ စပါတာေတြဘက္က ရပ္တည္ခဲ့တဲ့ Megra ဆိုတဲ့ ျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံေလးကို ကုန္သြယ္မွဳပိတ္ဆို႕ဖို႕ ေအသင္အင္ပါယာတခုလံုးကို အမိန္႕ေပးခဲ့ဖူးပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာ ကမၻာ့ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားက ဒီလိုပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳေလးေတြ ၾကိဳၾကား ၾကိဳၾကား ေပၚေပါက္ခဲ့ေပမယ့္ ႏွစ္ဆယ္ရာစု ကနဦးပိုင္းကစျပီး၊ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးမွာ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳေတြ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ဥပမာ- ၁၉၁၄- ၁၉၁၈ ကာလက ျဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံအေပၚ ပိတ္ဆို႕ အေရးယူမွဳေတြ၊ Co- Com လို႕ေခၚတဲ့ ေနတိုးအုပ္စုနဲ႕ ဂ်ပန္ကေန ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုအေပၚ ပိ္တ္ဆို႕အေရးယူမွဳေတြ၊ ကမၻာ့ကုလသမဂၢကေန ၁၉၉၀- ၂၀၀၃ ကာလမွာ အီရတ္ႏိုင္ငံအေပၚ အေရးယူပိတ္ဆို႕မွဳေတြ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၆၅ ခု၊ စူးအက္ အေရးမွာတုန္းကဆိုရင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ သူ႕ရဲ႕ မဟာမိတ္ႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ ျဗိတိန္၊ ျပင္သစ္နဲ႕ အစၥေရးႏိုင္ငံတို႕ကိုပါ စီးပြားေရးအရ ဒဏ္ခတ္အေရးယူမွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုစီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳေတြ ျပဳလုပ္ရတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြကလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံက ေပၚလစီေတြ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႕ကေန ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ေျပာင္းလဲမွဳ၊ အစိုးရေျပာင္းလဲမွဳ စတာေတြအထိ ရည္ရြယ္ခ်က္ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳး ကြာျခားပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Barbour ကေတာ့ primary objective, secondary objective နဲ႕ tertiary objective ဆိုျပီး အမ်ိဳးအစား သံုးမ်ိဳး ခြဲျခားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ primary objective ကေတာ့ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနဲ႕ ေပၚလစီေရးရာ ေျပာင္းလဲမွဳေတြပါ။ ဥပမာဆိုရရင္ အီရန္ႏိုင္ငံမွာ နယူးကလီးယားလက္နက္ထုတ္လုပ္ဖို႕ကို တားဆီးဖို႕အတြက္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳ၊ Rhodesia ႏိုင္ငံမွာ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးနဲ႕ ျငိမ္၀ပ္ပိျပားေရး ရရွိလာဖို႕အတြက္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳ စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။

Secondary objective ကေတာ့ economic sanction ျပဳလုပ္တဲ့ အစိုးရေတြအေနနဲ႕ သူတို႕ ႏိုင္ငံက ျပည္သူေတြရဲ႕ ေထာက္ခံအားေပးမွဳ ကို ရရွိဖို႕၊ credibility ရဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ Tertiary objective ကေတာ့ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အဆင့္ ေတြးေခၚမွဳေတြနဲ႕ ဆိုင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ အဆင့္အတန္းျမွင့္တင္ေရး၊ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒေတြရဲ႕ အသံုး၀င္မွဳကို ေဖာ္ေဆာင္ေရး၊ ႏိုင္ငံၾကီးတခ်ိဳ႕ရဲ႕ အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆေတြကို ျဖန္႕ေ၀မွဳ စတာေတြအတြက္လဲ စီးပြားေရးအရ ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳကို ႏိုင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒ တခုအေနနဲ႕ အသံုးျပဳတတ္ၾကပါတယ္။ ဥပမာဆိုရရင္ Abyssinian crisis မွာတုန္းက League of Nations ရဲ႕ အဆင့္ကို ျမွင့္တင္ဖို႕အတြက္ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳကို foreign policy tool တခုအေနနဲ႕ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံက အသံုးျပဳခဲ့တာေတြ၊ ကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ western hemisphere မွာ ပ်ံ႕ႏွံလာကို ရပ္တန္႕ဖို႕ အေမရိကန္က strategic tool တခုအေနနဲ႕ အသံုးျပဳခဲ့တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။


ဘယ္လိုရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ ျပဳလုပ္တာပဲျဖစ္ျဖစ္ ျပဳလုပ္တဲ့ အလုပ္တိုင္းမွာ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ ကေတာ့ ရွိရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေရရာတိက်တဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္မရွိပဲ ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြအတြက္၊ ေရရာတိက်တဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္မရွိပဲ ဘ၀ကို ၾကံဳသလို ေလွ်ာက္လွမ္းေနသူေတြအတြက္ကေတာ့ ဘယ္ေလာက္ပဲ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြ ေကာင္းေနေန၊ ဘယ္ေလာက္ပဲ ဆႏၵေတြ ၾကီးမားေနေန ေအာင္ျမင္မွဳဆိုတာနဲ႕ အစဥ္အျမဲ ေ၀းကြာေနမွာပါပဲ။ အခုဆိုရင္ ကမၻာတလႊားမွာ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးမွဳေတြ ရာနဲ႕ခ်ီရွိခဲ့ပါျပီ။ တခုနဲ႕တခု ခ်မွတ္ခဲ့တဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ေတြမတူညီပါဘူး။ ဒါနဲ႕ပတ္သက္ျပီး ပညာရွင္ Lindsay ဆိုသူက စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳ ရည္မွန္းခ်က္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ framework of analysis ကို ေရးဆြဲေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

ပထမတခ်က္ကေတာ့ compliance ပါ။ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံကို အေရးယူမွဳလုပ္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံတခုခုကပဲျဖစ္ျဖစ္ လိုခ်င္တဲ့ အေျခအေနတရပ္ဆီကို ေျပာင္းလဲေပးႏိုင္ေရးအတြက္ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္ ေဖာ္ေဆာင္မွဳေတြအတြက္ ဒီရည္မွန္းခ်က္ကို အသံုးျပဳေလ့ရွိပါတယ္။ ဥပမာဆိုရင္ ေတာင္အာဖရိကမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳပါ။ ေတာင္အာဖရိကနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး တခ်ိဳ႕က ေတာင္အာဖရိကမွာ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳအတြက္ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ေပၚေပါက္လာတာ မင္ဒဲလားတို႕ဘက္က အစြန္းေရာက္တဲ့ လုပ္ေဆာင္မွဳေတြကို စြန္႕လႊတ္လိုက္လို႕ လို႕ ေျပာဆိုၾကပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ျဖစ္လာဖို႕ဆိုတာ လက္ခုပ္ႏွစ္ဘက္တီးမွ ျမည္တာပါ။ မင္ဒဲလ္လားက ဒိုင္ယာေလာ့ခ္လို႕ ဘယ္ေလာက္ပဲေအာ္ေနေန၊ အဲဒီအခ်ိန္က အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ ေတာင္အာဖရိက အစိုးရက လက္မခံခဲ့ဖူးဆိုရင္ ဘာမွျဖစ္လာခဲ့မွာ မဟုတ္ဘူး။ ဒီလို ေတာင္အာဖရိကအစိုးရကို ဒိုင္ယာေလာ့ခ္အေပၚမွာ စိတ္၀င္စားလာေအာင္ အဓိက တြန္းအားေပးခဲ့တာကေတာ့ multilateral economic sanction ပဲျဖစ္ပါတယ္။

ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ subversion ျဖစ္ပါတယ္။ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံက ေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ႕၊ ဒါမွမဟုတ္ရင္ အစိုးရအဖြဲ႕တခုလံုးကို ဖယ္ရွားဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာဆိုရရင္ က်ဴးဘားႏိုင္ငံအေပၚ စီးပြားေရးအရ အေရးယူပိတ္ဆို႕မွဳမွာ ကက္စထရိုကို သူ႕အာဏာကေန ဖယ္ရွားဖို႕ ရည္မွန္းခ်က္ပါပါတယ္။ ဒီပန္းတိုင္အတြက္ဆိုရင္ေတာ့ စီးပြားေရးအရ အေရးယူပိတ္ဆို႕မွဳတခုတည္းနဲ႕ မလံုေလာက္ပါဘူး။ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳဟာလဲ ထိေရာက္ရမွာ ျဖစ္တဲ့အျပင္၊ အစိုးရေခါင္းေဆာင္ကို ဖယ္ရွားဖို႕၊ အစိုးရျဖဳတ္ခ်ဖို႕ ရည္မွန္းထားတဲ့ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံက ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားမ်ားရဲ႕ စစ္ေရးစစ္မ်က္ႏွာ၊ စီးပြားေရး စစ္မ်က္ႏွာ၊ အေတြးအေခၚ စစ္မ်က္ႏွာ၊ ႏိုင္ငံတကာ စစ္မ်က္ႏွာစတဲ့ စစ္မ်က္ႏွာမ်ိဳးစံု ဖြင့္လွစ္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မွဳ အရည္အခ်င္းေပၚမွာလဲ အမ်ားၾကီး မူတည္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာ ဒီလိုစစ္မ်က္ႏွာေပါင္းစံု ဖြင့္လွစ္ႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္း မရွိပါဘူး။ ႏိုင္ငံတကာစစ္မ်က္ႏွာအေပၚမွာပဲ မွီခိုျပီး၊ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ အေရးယူေပးမွဳကိုသာ အားကိုးတၾကီး ေစာင့္ေမွ်ာ္တတ္ေလ့ရွိတာေၾကာင့္၊ ဒီပန္းတိုင္နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ထိေရာက္မွဳကေတာ့ အားနည္းေလ့ရွိပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ရည္မွန္းခ်က္ တမ်ိဳးကေတာ့ deterrence ပါ။ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံကို ေနာက္တခါ ဒီလိုျပစ္မွဳမ်ိဳးေတြ မက်ဴးလြန္ေစဖို႕ အေရးယူအျပစ္ေပးရင္း၊ တျခားႏိုင္ငံေတြကိုပါ ဥပမာ အေနနဲ႕ ျပလိုက္တာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- အီတလီႏိုင္ငံကို စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕ျပီး၊ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံဟာ ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံရဲ႕ aggression ကို ထိန္းခ်ဳပ္ေခ်ာက္လွန္႕ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ရည္မွန္းခ်က္တခုကေတာ့ international symbolism ပါ။ ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ျပႆနာအေျခအေနမ်ားကို မီးေမာင္းထိုးျပေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ unilateral sanction ကေန bilateral sanction၊ အဲဒီကေန multilateral sanction အထိ တက္လွမ္းႏိုင္ဖို႕က ဒီ ရည္မွန္းခ်က္ကို ျပည့္မီွဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ရည္မွန္းခ်က္ တမ်ိဳးကေတာ့ domestic symbolism ပါ။ အေရးယူမွဳလုပ္တဲ့ ႏိုင္ငံရဲ႕ အစိုးရက သူ႕ရဲ႕ ျပည္သူလူထုအၾကားမွာ တရားမွ်တမွဳဘက္က ရပ္တည္တယ္၊ ကမၻာ့ေရးရာေတြမွာ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းႏိုင္တယ္ ဆိုတဲ့အေနနဲ႕ popularity of government ကို ရယူတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕ အေရးယူမွဳနဲ႕ ပတ္သက္လို႕ pro- sanction campaign ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ anti-sanction campaign ပဲျဖစ္ျဖစ္ လုပ္မယ့္လူေတြ၊ အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ grass-root level activities ေတြကို စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ရမယ္လို႕ ဆိုလိုတာပါ။ policy makers ေတြကိုပဲ တိုက္ရိုက္ lobby လုပ္ျပီး၊ grass-root activism အားနည္းတဲ့ဘက္က ေရရွည္မွာ မခံႏိုင္ပဲ ရွံဳးတတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီေတာ့ အခုလို ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြ၊ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ပံုသ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳဟာ ထိေရာက္မွဳ ရွိပါသလား ဆိုတာကို ေမးစရာျဖစ္လာပါတယ္။

စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳဟာ ထိေရာက္ပါသလား

စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳရဲ႕ ထိေရာက္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီးေလ့လာမွဳေတြ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္။ ေအာင္ျမင္မွဳေတြလဲ ရွိခဲ့သလို၊ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ မျပည့္မွီပဲ ရုတ္သိမ္းလိုက္ရတာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္က Robert Pape ဆိုတဲ့ ပညာရွင္တေယာက္က ကမၻာတ၀ွမ္းက စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳ ျဖစ္ရပ္ (၁၁၅) ခုကို ေလ့လာျပီး၊ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕ အေရးယူမွဳဟာ ထိေရာက္သလား၊ မထိေရာက္ဘူးလားဆိုတာကို ေလ့လာခဲ့ဖူးပါတယ္။ ထိေရာက္မွဳ ဆိုတဲ့ အပိုင္းကို သူက criteria သံုးခု ခ်မွတ္ျပီး တိုင္းတာပါတယ္။ ပထမတခ်က္က ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳရဲ႕ ေတာင္းဆိုခ်က္၊ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ ျပည့္မွီတာျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယတခ်က္က ပစ္မွတ္ရဲ႕ ျပဳမွဳေဆာင္ရြက္မွဳ ေျပာင္းလဲျခင္း မရွိေသးခင္မွာ အေရးယူမွဳ စတင္ျပဳလုပ္ခဲ့သလား ဆိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခါတရံမွာ ပစ္မွတ္က သူ႕ဘာသာသူ ေျပာင္းလဲမွဳအေပၚမွာ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳရဲ႕ အေရးယူမွဳေၾကာင့္လို႕ ေရာေထြးေျပာတတ္ၾကလို႕ ဒီအခ်က္ကို ထည့္သြင္းထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တတိယအခ်က္ကေတာ့ ပစ္မွတ္ရဲ႕ ေျပာင္းလဲလာမွဳေတြဟာ တျခားအေၾကာင္းအရာေတြေၾကာင့္ မဟုတ္ပဲ၊ ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳတခုတည္းေၾကာင့္ ဟုတ္သလား ဆိုတဲ့ အခ်က္ပါ။ ဒီအခ်က္ သံုးခ်က္နဲ႕ ျဖစ္ရပ္ (၁၁၅) ခုကို ေလ့လာခဲ့ရာမွာ (၅) ခုပဲ ထိေရာက္ခဲ့တာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။

အျခားပညာရွင္တဦးျဖစ္တဲ့ Elizabeth Rogers ကေတာ့ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳဆိုတဲ့ သေဘာတရားဟာ လူသားခ်င္းစာနာေထာက္ထားမွဳရွဳေထာင့္ကေနၾကည့္ရင္ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိတဲ့အတြက္ ေပၚလစီခ်မွတ္သူမ်ားဘက္ကေန ခ်မွတ္မွဳေတြကိုသာ လူသိခံျပီး၊ ေအာင္ျမင္မွဳေတြကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားျခင္း မရွိတဲ့အတြက္ အႏုတ္လကၡဏာအျဖစ္သာ လူအမ်ားက သိတတ္ေလ့ရွိေၾကာင္း ဆန္းစစ္ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ HSE လို႕ အမ်ားက သိထားတဲ့ ပညာရွင္သံုးဦးျဖစ္တဲ့ Hafbauer, Scott, Elliot တို႕ကလဲ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳဟာ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ကို ျပည့္မွီဖို႕ အကန္႕အသတ္နဲ႕ အသံုး၀င္မွဳပဲရွိတာ မွန္ေပမယ့္၊ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳဟာ လံုး၀ မထိေရာက္တာေတာ့ မဟုတ္ဘူးလို႕ အဆိုျပဳၾကပါတယ္။ သူတို႕ရဲ႕ ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳ ျဖစ္ရပ္ (၁၁၅)ခု ဆန္းစစ္ခ်က္မွာေတာ့ ျဖစ္ရပ္ (၄၀)မွာ ေအာင္ျမင္မွဳေတြ ရရွိခဲ့တယ္လို႕ ေဖာ္ျပၾကပါတယ္။ သူတို႕ ဆန္းစစ္ခ်က္ေတြဟာ အထက္မွာ ေျပာခဲ့တဲ့ ပညာရွင္ Pape ရဲ႕ ဆန္းစစ္ခ်က္ေတြနဲ႕ တူတာေတြ ရွိေပမယ့္၊ Pape ဆိုထားခဲ့တဲ့ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံကို အေရးယူမွဳမွာ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳနည္းလမ္းတခုတည္းကိုပဲ သံုးရမယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္နဲ႕ေတာ့ မကိုက္ညီပါဘူး။ သူတို႕ကေတာ့ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳ ထိေရာက္ဖို႕အတြက္ စစ္ေရးအရ အေရးယူမွဳေတြ၊ တျခားေသာ သံတမန္ေရး အေရးယူမွဳေတြပါ ေပါင္းစပ္ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

တခ်ိဳ႕ေသာ ပညာရွင္ေတြကေတာ့ စစ္ေရးအရ အေရးယူမွဳကသာ အထိေရာက္ဆံုးနည္းလမ္း ျဖစ္တာအတြက္ေၾကာင့္၊ liberal alternative view to war ျဖစ္တဲ့ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳကို အခ်ိန္ကုန္ခံ၊ ျပဳလုပ္မေနပဲ military instruments ေတြနဲ႕သာ ေျဖရွင္းဖို႕ အၾကံျပဳေျပာဆိုၾကပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြကပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံတခုခ်င္းစီအလိုက္ကပဲျဖစ္ျဖစ္ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံအေပၚ အေရးယူႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းမ်ားကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပပါမယ္။ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြအေနနဲ႕ကေတာ့ ေယဘူယ်အားျဖင့္ ပစ္မွတ္ႏိုင္ငံေတြအေပၚမွာ multilateral economic sanctions ခ်မွတ္ျခင္းနဲ႕ military intervention ျပဳလုပ္ဖို႕ authorised လုပ္ေပးျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဒီလိုေရးရာေတြမွာ အေရးပါတဲ့ UN Security Council ကိုယ္တိုင္မွာက log- rolling problem လို႕ေခၚတဲ့ ျပႆနာတရပ္ကို ရင္ဆိုင္ေနရပါတယ္။ ဒီျပႆနာရဲ႕ အရင္းခံကေတာ့ ဗြီတိုအာဏာကို က်င့္သံုးႏိုင္တဲ့ P5 ငါးႏိုင္ငံပဲျဖစ္ပါတယ္။ crisis တခုဟာ ဒီႏိုင္ငံငါးခုထဲက တႏိုင္ငံနဲ႕ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံ အမ်ားစုနဲ႕ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ဆက္စပ္ေနတဲ့အခါမွာ တျခားေသာ ႏိုင္ငံတခုကပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံမ်ားကပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေထာက္ခံမွဳမေပးတာ၊ ဗီြတိုအာဏာ က်င့္သံုးတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီျပႆနာကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္ဖို႕ ဆိုတာက အေတာ္ပဲ ခဲယဥ္းလွသလို၊ UN security council ရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္မရပဲ ႏိုင္ငံတခုကေန တျခားႏိုင္ငံတခုကို လူသားခ်င္းစာနာလို႕ပဲေျပာေျပာ၊ ဘာပဲေျပာေနေန စစ္ေရးအရ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ဖို႕ ဆိုတာက ခဲယဥ္းလွတာေၾကာင့္၊ ႏိုင္ငံေတြအေနနဲ႕က တျခားႏိုင္ငံတခုအေပၚ အေရးယူမွဳ လုပ္တဲ့အခါမွာ ထိေရာက္မွဳ အားနည္းတဲ့ economic sanction ကိုပဲ ျပဳလုပ္ႏိုင္ၾကတာ မ်ားပါတယ္။

ေယဘူယ်အားျဖင့္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံတခုခ်င္းအလိုက္ တျခားႏိုင္ငံတခုကို အေရးယူမွဳ လုပ္တဲ့အခါမွာ foreign policy tools ေတြအေနနဲ႕ သံုးႏိုင္တာေတြကေတာ့
(၁) no action (ဘာမွမဆိုင္တဲ့ အေနနဲ႕ ေရွာင္ဖယ္ေနျခင္း)
(၂) Diplomatic measures- Economic sanctions (သံတမန္နည္းလမ္းမ်ား၊ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳ)
(၃) Limited Bombings (အကန္႕အသတ္ျဖင့္ ဗံုးခ်ဲမွဳ)
(၄) Unconventional Warfare (လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးမ်ားတြင္ ကူညီပံ့ပိုးမွဳ)
(၅) Peacekeeping operations (ျငိမ္းခ်မ္းေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ား ေစလႊတ္မွဳ)
(၆) Total War (အလံုးစံုစစ္ပြဲဆင္ႏႊဲမွဳ) တို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

၂၁ ရာစုရဲ႕ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းမွာ ႏိုင္ငံအမ်ားစု အေနနဲ႕ တျခားႏိုင္ငံေရးရာနဲ႕ ပတ္သက္ရင္ ျပည္တြင္းေရး ၀င္မစြက္ဖက္ဘူးဆိုျပီး ေရွာင္ဖယ္ေနတာ၊ဒါမွမဟုတ္ရင္လဲ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕ အေရးယူမွဳလုပ္တာ ေတြေလာက္ကိုပဲ အမ်ားဆံုး လုပ္ႏိုင္လာပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳဟာ ထိေရာက္မွဳ အားနည္းေပမယ့္လဲ၊ ဒါကိုပဲ အေရးယူဖို႕ စဥ္းစားမယ္ဆိုရင္ ဒါကိုပဲ ေရြးစရာရွိတာမို႕ လုပ္ေနၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုဆက္လက္ျပီး စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳကို ထိေရာက္မွဳ အားနည္းေစတဲ့ အခ်က္မ်ားကို ဆက္လက္တင္ျပပါမယ္။

စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳရဲ႕ အားနည္းခ်က္မ်ား

စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳရဲ႕ ပထမဆံုးေသာ အားနည္းခ်က္ကေတာ့ ဒီအေပၚမွာထားတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ၾကီးမားမွဳ ျပႆနာျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတခုအေပၚမွာ ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳလုပ္လိုက္တာနဲ႕ ဒီလိုအေရးယူမွဳအေပၚမွာ ေအာင္ျမင္ေတာ့မွာပဲ ဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ၾကီးပါ။ အထူးသျဖင့္ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြက အစိုးရေတြကို ျဖဳတ္ခ်ဖို႕ ၾကိဳးစားၾကတဲ့ အတိုက္အခံေတြနဲ႕ ျပည္သူလူထုေတြျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးအသိပညာ အားနည္းမွဳေၾကာင့္ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳဆိုတာၾကီးကို ေမွာ္လက္နက္ၾကီးလို႕ ထင္တတ္ၾကပါတယ္။ တျခားလိုအပ္တဲ့ စစ္မ်က္ႏွာေတြမွာ ျဖည့္ဆည္းၾကိဳးပမ္းမွဳေတြ မရွိေတာ့ပဲ unilateral sanction ျဖစ္ေအာင္ အာရံုစိုက္ၾကိဳးပမ္း၊ အဲဒီကေန multilateral sanction ၾကီး ျဖစ္ေတာ့မွာပဲဆိုျပီး ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြထား၊ အဲဒီမွာတင္ UN Security Council ရဲ႕ log-rolling problem နဲ႕သြားေတြ႕၊ တလိမ့္ေခါက္ေခြးျပန္ျပဳတ္က်၊ တျခားစစ္မ်က္ႏွာမွာလဲ ျဖည့္ဆည္းထားတာေတြ မရွိေတာ့ ဒါၾကီးကိုပဲ အာရံုျပန္စိုက္၊ multilateral sanction မဟုတ္တဲ့အတြက္ ထိေရာက္မွဳကလဲအားနည္း၊ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳရုတ္သိမ္းဖို႕ ေအာ္သူေတြကလဲ ေပၚလာနဲ႕ ေနာက္ဆံုးေတာ့ ရွိျပီးသား unilateral sanction ေလး ေပ်ာက္သြားမွာစိုးလို႕ က်ားကုတ္က်ားခဲ လိုက္ဆြဲသူေတြကဆြဲ၊ မဆြဲသူေတြကလဲ “sanction ေလးပဲအားကိုးစရာရွိတာ၊ ဒါေလးေပ်ာက္သြားရင္ေတာ့ ဒီတသက္ မႏိုင္ေတာ့ပါဘူး” ဆိုျပီး စိတ္ဓာတ္ေတြက်ၾက၊ ႏိုင္ငံတကာ တာ၀န္ရွိသူေတြနဲ႕ စကားေျပာဆိုတဲ့အခါမွာ “ထိေရာက္တယ္ေျပာရတာကလဲအခက္၊ မထိေရာက္ဘူးေျပာရရင္ကလဲ အခက္”မို႕ မသိပါဘူးဆိုျပီး ဆင္ေ၀ွ႕ရန္ေရွာင္ လုပ္ၾကရနဲ႕ လံုးခ်ာလည္လိုက္ကုန္ေတာ့တာပါပဲ။ ဒါကေတာ့ ကနဦးပိုင္းမွာကတည္းက စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာအေရးယူမွဳဆိုတာကို ေမွာ္လက္နက္ၾကီးတခုလို ယံုၾကည္အားကိုးလိုက္ၾကတဲ့ strategic failure ရလာဒ္ပါ။ အဆန္းတက်ယ္ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိပါတယ္။

ပညာရွင္ Rarick ဆိုသူက စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳ ထိေရာက္ဖို႕ လိုအပ္တဲ့ Prerequisites (၆) ရပ္ကို ေထာက္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒီေျခာက္ရပ္ကေတာ့ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳမွာ modest policy ကိုသာ ခ်မွတ္ရပါမယ္။ ကုန္သြယ္ေရးပိတ္ဆို႕မွဳနည္းလမ္းေတြေရာ၊ ဘ႑ာေရးပိတ္ဆို႕မွဳနည္းလမ္းေတြကိုပါ တျပိဳင္တည္းျပဳလုပ္ရပါမယ္။ ပိတ္ဆို႕ခံရတဲ့ တိုင္းျပည္ဟာ တျခားေသာ တတိယႏိုင္ငံေတြ၊ အဖြဲ႕ေတြဆီက ေထာက္ပံ့မွဳမရရပါဘူး။ ပိတ္ဆို႕မွဳျပဳလုပ္တဲ့ ႏိုင္ငံဟာ ပိတ္ဆို႕ခံရတဲ့ ႏိုင္ငံထက္ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံု ပိုၾကီးရပါမယ္။ ပိတ္ဆို႕မွဳ ျပဳလုပ္တဲ့အခါမွာ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ပူးေပါင္းပါ၀င္မွဳ လိုအပ္ပါတယ္။ ပိတ္ဆို႕ခံရတဲ့ တိုင္းျပည္ဟာ ႏိုင္ငံေရးအရေရာ၊ စီးပြားေရးအရပါ အားနည္းတဲ့ တိုင္းျပည္ျဖစ္ရပါမယ္။ ဒီအခ်က္ (၆)ရပ္လံုးနဲ႕ မကိုက္ညီပဲ ျပဳလုပ္တဲ့ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕ အေရးယူမွဳ ေတြဟာ ထိေရာက္ဖို႕ မလြယ္ကူပါဘူး။

ေနာက္ထပ္အားနည္းခ်က္တခုကေတာ့ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳဆိုတဲ့ သေဘာတရားကိုယ္တိုင္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားဟာ အေၾကာင္းအရာမ်ိဳးစံု၊ ရွဴေထာင့္မ်ိဳးစံုနဲ႕ ပတ္သက္ဆက္စပ္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ စီးပြားေရးအေရးယူ ပိတ္ဆို႕မွဳဆိုတာကို ရွဳေထာင့္မ်ိဳးစံုကၾကည့္ျပီး၊ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ အျမင္ေတြကလဲ ေပၚေပါက္လာေတာ့တာပါပဲ။ ဒါေတြဟာ တႏိုင္ငံတည္းမွာ၊ တခ်ိန္တည္းမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေပါင္းမ်ားစြာမွာ၊ ျဖစ္ရပ္ေပါင္းမ်ားစြာမွာ၊ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာမွာ၊ လမ္းေဘးစကား၀ိုင္းေတြကေန တကၠသိုလ္ ဆက္မီနာေတြ၊ ပါလီမန္ေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ အစည္းအေ၀းခန္းမေတြအထိ ေနရာမ်ားစြာမွာ ကိုယ္ျမင္ရာ အျမင္ေတြကို အသြင္သ႑ာန္မ်ိဳးစံုနဲ႕ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾက၊ ေဖာ္ထုတ္ေနဆဲ၊ ဆက္လက္ျပီးေတာ့လဲ ေဆြးေႏြးေနၾကရင္း၊ အေျဖခက္တဲ့ ပုစၦာ တပုဒ္ကို နည္းေပါင္းစံုနဲ႕ ရွင္းလင္းေနၾကဦးမွာပါပဲ။ ဒီေတာ့ ဒီလို မတူညီတဲ့ ရွဳေထာင့္ေတြၾကားမွာ ဘာေတြလုပ္ဖို႕ လိုအပ္သလဲ ဆိုတာ ေမးစရာ ရွိလာပါတယ္။


မတူညီတဲ့ ရွဳေထာင့္ေတြၾကားကေန ဘာေတြ လုပ္သင့္ၾကသလဲ

ဒီသေဘာတရားကို မဟာဗ်ဴဟာ ရွဳေထာင့္၊ ႏိုင္ငံျခားေရး ရွဳေထာင့္ကေန ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳဟာ ထိေရာက္မွဳ အားနည္းတာ မွန္ေပမယ့္ အာဏာရွင္အစိုးရေတြရဲ႕ ျပည္သူလူထုအေပၚ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မွဳေတြကို ႏိုင္ငံတကာက လက္မခံဘူးဆိုတဲ့ သတင္းစကားကို ေပးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳကို ရုတ္သိမ္းလိုက္မယ္ဆိုရင္ အာဏာရွင္အစိုးရေတြအတြက္ ျပည္သူလူထုကို ပိုမိုဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ဖို႕ အခြင့္အလမ္းရသြားပါတယ္။ အတိုက္အခံေတြဘက္က ႏိုင္ငံတကာက အကူအညီေပးေနတယ္။ လာေပးဦးမွာ။ ေစာင့္ေနဆိုတဲ့ အလြန္အက်ြံသတင္းစကားကို ျပည္သူလူထုဆီကို ေပးခဲ့ဖူးတယ္ဆိုရင္ေတာ့ အေျခအေနက ပိုဆိုးတတ္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုဟာ အတိုက္အခံေတြအေပၚမွာေရာ၊ ႏိုင္ငံတကာအေပၚမွာပါ ယံုၾကည္မွဳနည္းသြားျပီး၊ အာဏာရွင္ရဲ႕ ပံုစံခြက္ထဲကေန ထြက္ဖို႕ မၾကိဳးစားေတာ့ပဲ ျဖစ္သြားတတ္တာမ်ိဳးပါ။ ဒီလိုဆိုရင္ေတာ့ သန္းနဲ႕ ခ်ီ၊ သိန္းနဲ႕ခ်ီတဲ့ ျပည္သူေတြအားလံုးရဲ႕ ဘ၀ေနာင္ေရးေတြဟာ ရင္ေလးစရာျဖစ္လာမွာ အေသအခ်ာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ မဟာဗ်ဴဟာရွဳေထာင့္က ၾကည့္သူေတြအေနနဲ႕ တဘက္ကေန unilateral sanction ကို က်ားကန္ထိန္းထားဖို႕လိုသလို၊ ႏိုင္ငံတကာ စစ္မ်က္ႏွာမွာပဲ ပံုအပ္ကိုးကြယ္ထားတဲ့ ေပၚလစီေတြ၊ ဗ်ဴဟာေတြကို ေျပာင္းလဲ ေရးဆြဲသင့္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ လိုအပ္တဲ့ စစ္မ်က္ႏွာေတြအားလံုးကို ဟန္ခ်က္ညီေအာင္ ၾကိဳးစားဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ျ

ပည္သူူလူထုကိုလဲ လြဲမွားျပီး မျဖစ္ႏိုင္မယ့္ သတင္းစကားေတြ ထပ္တလဲလဲေျပာလို႕ ဖုန္းကြယ္လိမ္ညာေနမယ့္အစား၊ အမွန္တရားကို ေျပာျပရင္း “ မတရားမွဳကို ခ်ဳပ္ျငိမ္းႏိုင္မယ့္ အင္အားဟာ ကိုယ္တိုင္ဆီမွာပဲရွိတယ္။ ကယ္တင္ရွင္မေမွ်ာ္နဲ႕။ ေခါင္းေဆာင္မေမွ်ာ္နဲ႕။ ကိုယ္သာ ကယ္တင္ရွင္ျဖစ္ေအာင္လုပ္၊ ကိုယ့္ဘာသာ ကိုယ္ဦးေဆာင္ဆိုတဲ့” အေျခအေနမွန္ကို မီးေမာင္းထိုးျပလိုက္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ကမၻာတလႊားမွာ လူထုအားေၾကာင့္၊ ျပဳတ္က်ခဲ့ရတဲ့ အာဏာရွင္ေတြအမ်ားၾကီးပါ။ အေရးေပၚလာတဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာမွ ေပၚထြက္လာတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းေတြကလဲ အမ်ားၾကီးပါ။ ထာ၀ရေခါင္းေဆာင္ဆိုတာ မရွိပါဘူး။ ဒီေန႕ေခါင္းေဆာင္ဟာလဲ နက္ျဖန္အတြက္ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္း ျဖစ္ခ်င္မွ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ ပုဂၢိဳလ္ေရးကိုးကြယ္မွဳေတြ၊ ေစာင့္ေမွ်ာ္မွဳေတြ၊ ဦးေဆာင္ႏိုင္တာ မဟုတ္ပဲ ထာ၀ရေခါင္းေဆာင္ လုပ္ေနတာေတြနဲ႕ကေတာ့ အခ်ိန္ေတြ တစတစ ကုန္သြားရံုကလြဲလို႕ တျခားဘာမွ ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

အျခားတဘက္ကေန ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးရွဳေထာင့္က ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳ ဆိုတဲ့ သေဘာတရားရဲ႕ ေနာက္ကြယ္မွာ spillover effects ေတြ ရွိပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ multilateral sanctions ေတြမွာ ပစ္မွတ္ထားတဲ့ အစိုးရအၾကီးအကဲမ်ားကိုသာမကပဲ ျပည္သူလူထုကိုပါ ထိခိုက္သြားတာေတြ ရွိပါတယ္။ Unilateral sanction / Bilateral sanction ေတြမွာက်ေတာ့ ကုန္သြယ္ေရး ပိတ္ဆို႕မွဳေရာ၊ ဘ႑ာေရးပိတ္ဆို႕မွဳေရာ ျပဳလုပ္ဖို႕ဆိုတာ ႏိုင္ငံအနည္းအက်ဥ္းကပဲ လုပ္ႏိုင္တာေၾကာင့္ ျပည္သူလူထုကို ထိခိုက္မွဳနည္းပါတယ္။ တျခားေသာ တတိယႏိုင္ငံေတြရဲ႕ အကူအညီက အလ်င္အျမန္ အစားထိုးသြားတာေၾကာင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳေၾကာင့္ ျဖစ္ရတဲ့ spillover effects ေတြက မရိွသေလာက္ ရွားပါးပါတယ္။ အာဏာရွင္ တိုင္းျပည္အမ်ားစုမွာကေတာ့ ျပည္သူလူထုေတြ ဆင္းရဲငတ္မြတ္ရတာ၊ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္း ရွားပါးရတာေတြက စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕အေရးယူမွဳထက္စာရင္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးေပၚလစီ ညံ့ဖ်င္းမွဳေတြ၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ၊ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုကို အာဏာရွင္နဲ႕ အာဏာရွင္ အသိုင္းအ၀ိုင္းေတြကသာ ၾကိဳးကိုင္ျခယ္လွယ္မွဳေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တာ မ်ားပါတယ္။ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳ စတင္တဲ့ အခ်ိန္နဲ႕ တျခားတတိယႏိုင္ငံက အစားထိုး၀င္ေရာက္မွဳ အခ်ိန္ၾကားက ကြာဟမွဳေတြေၾကာင့္ အဲဒီအခ်ိန္ႏွစ္ခုၾကားမွာ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္သြားတဲ့ လူဦးေရ အနည္းအက်ဥ္းကေတာ့ ရွိပါလိမ့္မယ္။ ဒီအတြက္ ကို္ယ္ခ်င္းစာတယ္၊ ဒီလို ထိခိုက္မွဳေၾကာင့္ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳကို ရုတ္သိမ္းဖို႕ လိုအပ္တယ္လို႕ ထင္သူေတြလဲ ရွိပါတယ္။ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳေၾကာင့္ ႏိုင္ငံျခား ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ထိခိုက္တယ္လို႕ ျမင္သူေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ သူ႕ရွဳေထာင့္နဲ႕ သူေတာ့ မွန္ေနတာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီအျမင္ ရွိသူေတြအေနနဲ႕ကလဲ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳ ရုတ္သိမ္းလိုက္တဲ့အခါမွာ ျပည္ပရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳေၾကာင့္ ေထာင္နဲ႕ ခ်ီတဲ့ လူေတြရဲ႕ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းသစ္ေတြ ရလာႏိုင္သလို၊ အာဏာရွင္ေတြအတြက္ ျပည္သူလူထုကို ပိုမိုဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းသစ္ေတြ ရရွိသြားမယ္ဆိုတဲ့ အမွန္တရားတခုကို လက္ခံရင္း၊ အာဏာရွင္ေတြ လက္ထဲေရာက္ေနတတ္တဲ့ စီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းေတြကို လူထုအက်ိဳးအတြက္ ျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လို divert လုပ္မလဲ၊ ပိတ္ဆို႕မွဳဖြင့္လိုက္လို႕ ပိတ္ဆို႕ခဲ့ဖူးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳေတြ စတင္၀င္ေရာက္လာတဲ့အခါ ပိတ္ဆို႕ထားစဥ္မွာတုန္းက ၀င္ေရာက္လုပ္ကိုင္ေနတဲ့ တတိယႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳေတြနဲ႕ conflicts of interests ျဖစ္ရာက ဆက္ႏြယ္လာမယ့္ ဆိုးက်ိဳးေတြကို ဘယ္လိုရွင္းမလဲ၊ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳအေပၚမွာ ကန္႕သတ္ခ်က္ေတြရွိေနတဲ့ အာဏာရွင္အစိုးရေတြရဲ႕ ဥပေဒေတြကို ေျပာင္းလဲယူႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္းနဲ႕ ပါ၀ါ ကိုယ့္မွာ ဘယ္ေလာက္ရွိသလဲ၊ Cross- Border acquisitions ေတြကို ဘယ္လိုကိုင္တြယ္မလဲ။ ကမၻာ့စီးပြားေရးပ်က္ကပ္ဆိုက္ေနတဲ့ ဒီေခတ္ကာလၾကီးမွာ ကမၻာ့ဘ႑ာေရးနဲ႕ ဆက္စပ္ေပၚလာမယ့္ Economic Exposure, Transaction Exposure, Translation Exposure စတဲ့ Foreign Exchange Exposures ေတြကို စီမံခန္႕ခြဲဖို႕ေကာ ကိုယ့္စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုနဲ႕ ဘ႑ာေရးစနစ္က အဆင္သင့္ ျဖစ္ေနသလား ဆိုတာေတြကို ျပန္လည္သံုးသပ္ျပီး လိုအပ္တာေတြ ျဖည့္ဆည္း၊ သင့္ေလ်ာ္တာေတြ လုပ္ဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။ ႏိုင္ငံ႕ ေရးရာ ကိစၥေတြမို႕ စာတေစာင္၊ ေပတဖြဲ႕နဲ႕ေတာ့ ျပီးဆံုးႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ စီးပြားေရး ေပၚလစီ စာတမ္း မဟုတ္တဲ့ အတြက္ အေသးစိတ္မေရးလိုေတာ့ပါဘူး။

ဒါေၾကာင့္ နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ထိုင္ျပီး “ကၾကီးပါ”၊ ”ယ ပက္လက္ပါ”၊ “ ဒ ေဒြးပါ”၊ “င္ ငသတ္ပါ” နဲ႕ ျငင္းခုန္မွဳေတြ လုပ္ေနၾကတာထက္စာရင္ ကိုယ္ၾကည့္တဲ့ ရွဳေထာင့္၊ ကိုယ္ယံုၾကည္တဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္အေပၚမွာ အေျခတည္ျပီး၊ ကိုယ့္လမ္းနဲ႕ကိုယ္ ထိေရာက္ေအာင္လုပ္ႏိုင္တာေတြ ျပဳလုပ္ၾကဖို႕ အေလးအနက္ထား တိုက္တြန္းလိုပါတယ္။ အေရးၾကီးတာကေတာ့ capability ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံျခားေရးမူ၀ါဒေတြ၊ အမ်ိဳးသားလံုျခံဳေရး မူ၀ါဒေတြမွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းၾကီးေတြမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ တျခားႏိုင္ငံ (သို႕) ျပိဳင္ဘက္လုပ္ငန္းၾကီးေတြကို ေလ့လာသံုးသပ္တဲ့အခါ vision ေတြ၊ intent ေတြဆိုတာထက္ capability ဆိုတဲ့ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ရည္စြမ္းကို အဓိကထားျပီး အကဲျဖတ္ရပါတယ္။ ဗိုက္ဆာရင္ မုန္႕စားမယ္လို႕ ေၾကာ္ျငာကပ္ထားေပမယ့္၊ ဆာလာတဲ့ အခ်ိန္မွာ ပိုက္ဆံမရွိရင္ မစားႏိုင္ပဲ၊ ပိုက္ဆံရွိေနတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေၾကျငာစရာေတာင္မလိုပဲ ဆာလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ေကာက္ျပီး ၀ယ္စားလိုက္ႏိုင္တာမ်ိဳးကို ဆိုလိုတာပါ။ vision ေတြကို ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခ်က္ေတြ ထုတ္ျပီး ဘယ္ေလာက္ပဲ ေၾကျငာထား၊ ေၾကျငာထား၊ intent ေတြကို တကမၻာလံုးၾကားေအာင္ ဘယ္ေလာက္ေအာ္ေျပာေအာ္ေျပာ၊ ေနာက္ဆံုးေတာ့လဲ capability မရွိရင္ ဘာမွလုပ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ capability ရွိတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေကာက္ခါငင္ခါ ေပၚလာတဲ့ vision, intent ေတြကို ခ်က္ခ်င္းအေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ေျပာတဲ့ intent ေတြ ျဖစ္လာဖို႕၊ capability ဘယ္လိုရွိလာေအာင္လုပ္မလဲဆိုတာကိုသာ စဥ္းစားသံုးသပ္ရင္း၊ အခ်ိန္ကို အက်ိဳးရွိစြာ သံုးသင့္ၾကပါေၾကာင္း တိုက္တြန္းေရးသားလိုက္ရပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၇၊ ၅၊ ၂၀၀၉)

(စာေရးသူသည္ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံ၊ Aberdeen တကၠသိုလ္၊ ဘုရင့္ေကာလိပ္မွ ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒအထူးျပဳ ေဘာဂေဗဒ မဟာ၀ိဇၹာဘြဲ႕၊ စစ္မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရးပညာ မဟာသိပၸံဘြဲ႕မ်ား ရရွိထားျပီး၊ အၾကမ္းဖက္မွဳႏွင့္ ႏိုင္ငံျဖတ္ေက်ာ္ ရာဇ၀တ္မွဳႏွိမ္နင္းေရး၊ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ဆိုင္ရာ ေလ့လာသူ သုေတသီတဦး ျဖစ္ပါသည္)

ရည္ညႊန္းကိုးကား

Barber, J. (1979) ' Economic sanction as a policy instrument', International Affairs, 55 (3)

Elliot, K. (1998) ' The sanction glass half full of empty', International Security, 23 (1)

Hufbauer, G., Scott, J. & Elliot, K. (2007) Economic sanction reconsidered: History and current policy, 3rd edition

Lindsay, J. (1998) ' Trade sanctions as policy instrument'. International Quarterly, 30 (2)

Mack, G.& Khan A. (2000) 'The efficacy of UN sanctions', Security Dialogue, 31 (3)

Pape, R. (1998) 'Why economic sanctions still do not work?', International Security, 23 (1)

Pape, R. (1997) ' Why economic sanctions don't work?', International Security, 22 (2)

Rogers, E. (1996) ' Using economic sanctions to control regional conflicts'. Security Studies, 5 (4)

Rarick, C. (2006) 'Destroying a Country in order to save it: The Folly of Economic sanctions against Myanmar', Economic Affairs, 26 (2)

Schreiber, A. (1973 ) 'Economic coercion: an instrument of Foreign Policy', World Politics, Vol. 25