ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာကစားပြဲမ်ား (အပိုင္း - ၄)

ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ Economic Liberalization လုပ္ရာမွ ေပၚထြက္လာတတ္ေသာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား

Free Trade ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဘာဂေဗဒသီအိုရီတြင္ အေျခခံ proposition တခုရွိပါသည္။ ယင္းမွာ အေျခအေန အတိုင္းအတာ တခုတြင္ Free Trade သည္ တိုင္းျပည္အတြက္ အက်ိဳးရွိေစသည္ မွန္ေသာ္လည္း Free Trade ျဖစ္ေအာင္ ညွိယူေနဆဲကာလမ်ားတြင္ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုထဲမွ အခ်ိဳ႕က႑မ်ား က်ဆင္းျပီး၊ အခ်ိဳ႕က႑မ်ား တိုးတက္တတ္သည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ပညာရွင္မ်ားက ဤသည္ကို sunrise sector မ်ားႏွင့္ sunset sector မ်ားဟူ၍ ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္ၾကသည္။ ကုန္သြယ္မွဳတံခါးမ်ား ဖြင့္လိုက္ခ်ိန္တြင္ ျပည္တြင္း ထုတ္လုပ္သူမ်ားသည္ ကမၻာတ၀ွမ္းတြင္ ရွိေနေသာ နည္းပညာအေျပာင္းအလဲ၊ စားသံုးသူလိုအင္ႏွင့္ အစိုးရမူ၀ါဒမ်ားကို ဘြားခနဲ ရင္ဆိုင္ေတြ႕လိုက္ရတတ္ ေလ့ရွိသည္။ အဆိုပါ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ တိုင္းျပည္၏ ထုတ္လုပ္မွဳအေပၚသို႕ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္မွဳ မ်ား ရွိလာတတ္ပါသည္။

ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရး၏ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳမ်ားႏွင့္ အညီ ေလ့က်င့္ သင္ၾကားေရး စီမံခ်က္မ်ား၊ အလုပ္လက္မဲ့ ကူညီေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ား ရွိတတ္ပါသည္။ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ဖူးေသာ ဥပမာကဲ့သို႕ပင္ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရးတြင္ ယွဥ္ျပိဳင္မွဳအားေကာင္းလာေစရန္ လယ္သမားမ်ားအား ေထာက္ပံ့ေၾကးေငြ ေပးအပ္ျခင္းမ်ား၊ လုပ္ငန္းရွင္မ်ားအား ပံ့ပိုးကူညီေပးျခင္းမ်ား တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ရွိေပသည္။ Free Trade ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားလာေသာ sunset sectors မ်ားမွ အလုပ္သမားမ်ားကိုလည္း အျခားသင့္ေလ်ာ္ရာ က႑မ်ားတြင္ ျပန္လည္ေလ့က်င့္ေပးေသာ အစီအစဥ္မ်ား ရွိေလသည္။ သို႕ရာတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ အလုပ္လက္မဲ့ေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ျပိဳင္ဆိုင္မွဳေၾကာင့္ ေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းသြားေသာ စီးပြားေရးက႑မ်ားမွ လုပ္သားမ်ားအား အျခား က႑မ်ားတြင္ ျပန္လည္ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးျခင္း အစီအစဥ္မ်ား နည္းပါးေလသည္။

ဥပမာ- ဥေရာပသမဂၢတြင္ စက္ရံု၊ အလုပ္ရံုမ်ား ရပ္တန္႕သြားျခင္းေၾကာင့္ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာမ်ား ၾကီးထြားလာေသာ ေနရာေဒသမ်ားအတြက္ structural funds မ်ား ခ်မွတ္ေပးေသာ မူ၀ါဒမ်ား ရွိေလသည္။ အဆိုပါ မူ၀ါဒမ်ားကို ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ က်င့္သံုးရန္ကား မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ ၄င္းအျပင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ safety net ဟုေခၚေသာ အမ်ိဳးသား က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ၊ သက္ၾကီးရြယ္အို ပင္စင္၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါး မိသားစုမ်ားအား ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မွဳ စသည္မ်ား နည္းပါးသည္ျဖစ္ရာ economic liberalization ႏွင့္အတူ ယွဥ္တြဲအသံုးျပဳရမည့္ လူမွဳအသံုးစရိတ္ (Social Spending) တြင္ အားနည္းခ်က္ ရွိျခင္းေၾကာင့္ လူမွဳေရးဆိုင္ရာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား (Social consequences) မ်ား ထြက္ေပၚလာတတ္ေလသည္။

ဟားဗတ္တကၠသိုလ္မွ စီးပြားေရးပညာရွင္ Dani Rodrik က ဒုတိယကမၻာစစ္အျပီးကာလက ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားသည္ economic liberalization, trade liberalization မူ၀ါဒမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရာတြင္ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားမွ လူမွဳအသံုးစရိတ္မ်ားကိုပါ ဖူဖူလံုလံု အသံုးျပဳခဲ့ေၾကာင္း ေလ့လာေဖာ္ျပခဲ့ပါသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ လူမွဳအသံုးစရိတ္ သံုးစြဲေရးတြင္ အခက္အခဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေနတတ္သည္။ အခက္အခဲတမ်ိဳးမွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနေသာ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားသည္ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး အသံုးစရိတ္မ်ားထက္ စစ္အသံုးစရိတ္မ်ားကို ပိုမိုသံုးစြဲျခင္း ရွိေနပါက မည္သို႕ေသာ economic liberalization မူ၀ါဒမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနေစကာမူ တိုင္းျပည္စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး အက်ပ္အတည္း ျပႆနာမ်ား မလြဲမေသြ ျဖစ္ပြားေနမည္သာ ျဖစ္သည္။

အျခားအခက္အခဲ တမ်ိဳးမွာကား သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားသည္း ႏိုင္ငံျခား ေထာက္ပံ့မွဳေပၚတြင္ မွီခိုေသာ စီးပြားေရးမူ၀ါဒမ်ား က်င့္သံုးရျခင္းမွ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ေသာ အခက္အခဲတရပ္ျဖစ္သည္။ ျပည္ပ ေထာက္ပံ့မွဳမ်ားအေပၚတြင္ မွီခိုသည့္ (aid dependency model) ၏ ဆိုးက်ိဳးတရပ္တြင္ အလွဴရွင္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ အစိုးရအသံုးစရိတ္ကို ေလွ်ာ့ခ်ခိုင္းျခင္း ျပႆနာရွိတတ္သည္။ စစ္အသံုးစရိတ္ၾကီးမားေသာ အစိုးရမ်ား၊ လာဘ္စားမွဳမ်ားကို တိုက္ဖ်က္သည့္ အစီအစဥ္မ်ားအတြက္ ေကာင္းမြန္ေသာ္လည္း အမွန္တကယ္ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမွဳေရးႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ တိုက္ဖ်က္ေရးအစီအစဥ္မ်ားတြင္ အစိုးရအသံုးစရိတ္မ်ားျပားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားကိုမူ တိုက္ရိုက္ထိခိုက္မွဳ ရွိလာတတ္ျပန္သည္။

မည္သို႕ဆိုေစ အဆိုပါ အခက္အခဲမ်ား ျဖစ္ပြားေနခ်ိန္တြင္ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး အက်ပ္အတည္း ျပႆနာမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳႏွင့္ အစြန္းေရာက္မွဳမ်ားကို ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ျပီး ဦးေႏွာက္ယိုစီးမွဳျပႆနာမ်ားကိုလည္း ေပၚထြက္ေစႏိုင္သည္။ တျပိဳင္နက္တည္းတြင္ ျပည္ပမွ ၀င္ေရာက္လာေသာ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းၾကီးမ်ားမွ ျပည္တြင္းေစ်းကြက္ကို ခ်ဳပ္ကိုင္၍ ျပည္တြင္းထုတ္လုပ္သူမ်ားကို အစားထိုးမွဳမ်ားလည္း ေပၚထြက္လာမည္ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံတကာစံခ်ိန္ စံညႊန္းမ်ား

ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးမွ ခ်မွတ္ထားေသာ အခ်ိဳ႕စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကလည္း ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္မွဳ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္မွဳမ်ားကို အႏုတ္လကၡဏာ သက္ေရာက္မွဳ ရွိေနျပန္သည္။ လယ္ယာပို႕ကုန္မ်ားတင္ပို႕ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကုန္ပစၥည္းတင္သြင္းေသာ ႏိုင္ငံမ်ားမွ သတ္မွတ္ထားသည့္ Sanitary and phytosanitary (SPS) စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကို ျပည့္မီွရမည္ ျဖစ္ေပသည္။ အဆိုပါ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားမွ ႏိုင္ငံတကာထုတ္ကုန္ အဆင့္အတန္း ျမင့္မားေရးကို ရည္ရြယ္ျခင္းေၾကာင့္ ေကာင္းက်ိဳးကို ဦးတည္ေစသည္ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ မိမိႏိုင္ငံတြင္းမွ ထုတ္လုပ္မွဳမ်ားကို ျမွင့္တင္ရန္ ရည္ရြယ္ျပီး အထက္ပါ စံညြန္းမ်ားကို အသံုးျပဳ၍ ပို႕ကုန္တင္သြင္းမွဳကို တားျမစ္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားလည္း ရွိေလသည္။

ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား သတ္မွတ္ျခင္းသည္ လူ႕စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး၊ က႑အလိုက္ က်ြမ္းက်င္ေသာ ပညာရွင္မ်ား ရွိေနသည့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အခက္အခဲ မရွိေသာ္လည္း လူ႕စြမ္းအား အရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွးေကြးေနေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အခက္အခဲ၊ အတားအဆီးမ်ား ျဖစ္လာတတ္ပါသည္။ ဥပမာ- ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား ျပည့္မွီရန္ ၾကိဳးပမ္းရမည့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ tariff ႏွင့္ permissible countervailing duties မ်ား တြက္ခ်က္ျခင္းတြင္ က်ြမ္းက်င္ရန္ လိုအပ္သည္။ မူပိုင္ခြင့္မ်ား၊ က်န္းမာသန္႕ရွင္းမွဳမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ စံခ်ိန္ စံညႊန္းမ်ား ျပည့္မွီေစရန္အတြက္ က်ြမ္းက်င္သည့္ စစ္ေဆးေရး၀န္ထမ္းမ်ား ခန္႕အပ္ထားရွိရမည္။ ယင္းသို႕ေသာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားအတြက္ institutional development အတိုင္းအတာတခုအထိ လိုအပ္သည္ျဖစ္ရာ ကနဦးအစမွ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ ၾကီးစြာေသာ အသံုးစရိတ္မ်ား ေပၚထြက္လာပါေတာ့သည္။

စီးပြားေရးပညာရွင္ Finger ႏွင့္ Schuler တို႕က အဆိုပါ အသံုးစရိတ္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ႏွိဳင္းယွဥ္တြက္ခ်က္ေလ့လာၾကည့္ရာတြင္ စံခ်ိန္စံညႊန္းဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ သံုးခုျဖစ္ေသာ customs valuation, Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS) ႏွင့္ Sanitary and phytosanitary (SPS) measures တို႕အတြက္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံခ်င္းစီအလိုက္ ကုန္က်စရိတ္မွာ ေဒၚလာ သန္း (၁၅၀) ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါသည္။ ယင္းပမာဏမွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံအမ်ားစု၏ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ဘတ္ဂ်က္ပမာဏ ထက္ ပိုမိုျမင့္မားပါသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ အခ်ိဳ႕ေသာ ပညာရွင္မ်ားက ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ အရွိန္အ၀ါကို အသံုးျပဳ၍ ယင္းတို႕တြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးျဖစ္ေသာ institutions မ်ားႏွင့္ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကို ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအား အတင္းအၾကပ္ ဖိအားေပး သံုးစြဲေစေသာေၾကာင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲတိုင္းျပည္မ်ား၏ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳကို ေႏွာင့္ေႏွးေစသည္ဟု ေ၀ဖန္ေျပာဆိုၾကပါသည္။

နိဂံုး

မည္သို႕ဆိုေစ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး ဆက္ႏြယ္မွဳမ်ားသည္ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ေပၚတြင္ မ်ားစြာ မူတည္ပါသည္။ ယင္းသို႕ေသာ အေျခအေနတြင္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရး အဖြဲ႕ၾကီးမွ ျပဳလုပ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနေသာ negotiated rule-making စနစ္သည္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ား၏ အမွန္တကယ္လိုအပ္ေနေသာ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး လိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီမွဳ မရွိ ျဖစ္ေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။ သို႕ျဖစ္ရာ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာ ကစားပြဲမ်ား သည္ကား စဥ္ဆက္မျပတ္ ဆက္လက္ရွိေနဦးမည္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါသည္။

ခင္မမမ်ိဳး (၁၇၊ ၁၂၊ ၂၀၀၉)

ရည္ညႊန္းကိုးကားစာရင္း

Bhattacharjea, A. (2004) 'Developing Countries in the world trade regimes' in Mackintosh (eds.) Making the International: Economic Interdependence and Political Order, London, Pluto Press,

Chang, H. (2002) Kicking Away the Ladder: Development Strategy in Historical Perspective, London, Anthem Press

Das, B. (1998) WTO Agreements: Deficiencies, Imbalances and Required Changes, London, Zed Books

Finger, J. & Schuler, P. (2000) 'Implementation of the WTO Commitments: the development challenge in Hokeman, B, English, P. and Matto, A. (eds) Development, Trade and WTO: A Handbook, Washington DC, World Bank

Oxfam (2002) Rigged Rules and Double Standards: Trade, Globalization and the Fight against Poverty, London, Oxfam

Rodrik, D. (2001) The Global Governance of Trade as if Development really mattered, New York, UNDP